نشانه‏های ظهور
احادیثی که از نشانه‏های ظهور مهدی سخن می‏گوید، چه در کتب شیعه و چه سنی، غالبا درباره دو موضوع بحث می‏کند:
1. حوادث مستقل و جداگانه‏ای که رخ خواهد داد؛
2. وضع اجتماعی و سیاسی و تکنولوژی (فناوری) که جهان، پیش از ظهور دارد. به عبارت دیگر، وضع دنیای سیاست و اجتماع و فناوری پیش از ظهور را برای ما ترسیم می‏کند.
در مورد رویکرد دوم، هر که درباره نشانه‏های ظهور پژوهش کند، درمی‏یابد که جهان کنونی، از هر وقت دیگری، به زمان ظهور نزدیک‏تر است.
از جنبه تکنولوژی، احادیث از جهانی سخن می‏گویند که در آن هواپیماهایی است که مسافران را از کشوری به کشور دیگر می‏برند و ایستگاههای رادیویی به تعداد مردم دنیا وجود دارد که می‏تواند خبر را در آن واحد، برای تمامی دنیا پخش کند و تلفنهای تصویری هست و هر که در مشرق است، صدای برادرش را در مغرب می‏شنود و چهره او را می‏بیند و رایانه‏های دستی وجود دارد که دارای برنامه‏های گوناگون است و دارنده‏اش را از همراه داشتن هزاران کتاب، بی‏نیاز می‏کند.
از جنبه اجتماعی، احادیث از وضع اجتماعی سخن می‏گوید که زنان، لباس مد روز پوشیده یا برهنه‏اند که گویای کشف حجاب یا آرایشهای جاهلانه است و انواع منکرات به ظهور می‏رسد که پیش از پیدایش، آدمی تصورش را نمی‏کرد.
از جنبه سیاسی، سخن از کشف معبد هیکل سلیمان می‏گوید که لازمه برپایی دولت اسراییل در دل جهان عرب و اسلام است. نیز وجود جنبشهای اسلامی در جوامع مسلمان که تلاش دارد حکومت اسلامی برپا کند، اما بسیاری از افراد مجاهد زندانی می‏شوند. همچنین از تأسیس دولتی در مشرق سخن می‏گوید که زمینه‏ساز دولت مهدی است. نیز اختلاف کارگزاران شیعی و چندگانگی سخنشان که با بیعت با مهدی، وحدت کلمه پیدا می‏کنند. همچنین مهدیان دروغینی ظاهر می‏شوند. تمامی آنچه برشمردیم، در احادیث نشانه‏های ظهور آمده است.
تشخیص مدعیان مهدویت
تنها اصلی که می‏توان برای شناخت مدعیان دروغگوی مهدویت، بدان اعتماد کرد، تأیید و امداد الهی است که توسط مدعی راستگوی مهدویت نشان داده می‏شود. وی نبوت خاتم و جنبش اوصیای پیامبر را که پدرانش بودند، تصدیق می‏کند. این کاری لازم برای مدعی نبوت و رسالت است.
امداد و تأیید الهی، با ظهور عیسی بن مریم نشان داده می‏شود که قرآن، قصه وی را گفته است که مردگان را زنده می‏کرد و کور مادرزاد و مبتلایان به پیسی را شفا می‏داد.[1]
این اصل، راه را بر هر مدعی دروغینی می‏بندد، خواه شخص به عمد دروغ گوید یا قربانی مکاشفه عرفانی پنداری شود، مانند آنچه برای «مهدی سودانی» پیش آمد که پنداشت مهدی موعود(ع) است. وی خیال کرد پیامبر به او گفته که مهدی موعود(ع) است. مهدی سودانی در یکی از نوشته‏هایش در تاریخ 16 شعبان 1299 هجری می‏گوید:
سید وجود(ص) به من خبر داد: من مهدی منتظرم. پیامبر چندین بار مرا بر کرسی‏اش نشاند و خلفای چهارگانه [ابوبکر، عمر، عثمان و امام علی] و قطبها[ی دراویش] و خضر(ع) حضور داشتند، و مرا با ملایکه مقرب و اولیای زنده و مرده از فرزندان آدم تا زمان کنونی، نیز جنیان مؤمن، تأیید و یاری کرد.
در هنگام جنگ، سید وجود(ص) به عنوان امام و فرمانده سپاه حاضر می‏شود؛ نیز خلفای چهارگانه و قطبها و خضر حاضرند. حضرتش، شمشیر نصرت و پیروزی را به من داد و فرمود: با داشتن آن شمشیر، کسی بر من پیروز نمی‏شود، گرچه گروه انس و جن باشند.
آنگاه سرور وجود فرمود... پرچمی از نور برافراشته می‏شود و در جنگ، همراه من است. عزراییل پرچمدار است. از این رو، یارانم ثابت‏قدم می‏شوند و در دل دشمنانم، ترس افکنده می‏شود و هر که با من دشمنی کند، خداوند خوارش می‏کند. پس هر که به راستی سعادتمند باشد، می‏پذیرد من مهدی منتظرم. اما خداوند در دل کسانی که جاه‏طلب‏اند، نفاق می‏افکند. پس به سبب حرص بر جاه‏طلبی، مرا تصدیق نخواهند کرد... سید وجود(ص) به من دستور داد به منطقه «ماسه» در کوه قدیر هجرت کنم و از آنجا به تمامی مکلفان، دستور کلی را بنویسم. ما هم به امیران و بزرگان دینی نوشتیم، اما بدبختان نپذیرفتند و درستکاران تصدیق کردند... سید وجود(ص) سه بار به من خبر داد: آنکه در مهدویت تو شک کند، به خدا و رسول کافر شده است.
تمام آنچه درباره خلافتم و مهدویت به شما گفتم، در بیداری و در حال صحت، سید وجود(ص) به من گفت، بی‏آن‏که مانعی شرعی باشد. نه خوابی بود و نه ربایشی و نه مستی و نه دیوانگی...[2]
منبع: تبیان

مهدی موعود در روایات اسلامی فرزند امام حسن عسکری است.
مکتب اسلام- سال 8ـ ش7ـ م91-خرداد 46
(موعودی که جهان در انتظار اوست.)
در شمار گذشته توضیح دادیم که زمزم مخالفت با احادیث «مهدی موعود اسلام» بیشتر از دو نفر عالم متعصب اهل تسنن یعنی ابن حزم و ابن خلدون اندلسی سرچشمه گرفته است در پایان مقاله نیز تذکر دادیم که چون این دو تن در قلمرو دولت اموی اندلس (اسپانیا) بسر میبرده اند لذا دستخوش تعصب و بدبینی نسبت بشیعه و حقایق اسلامی گشته و در نتیجه آن سخنان بی اساس را از خود بیادگار گذارده اند
و گرنه احادیثی که در کتب معتبر اهل سنت راجع به مهدی آل محمد و ظهور وی و دولت جهانی او رسیده، آنقدر زیاد و صریح است که جای بحث و گفتگو برای کسی باقی نمی گذارد برای نمونه توضیح میدهیم که حافظ ابو نعیم اصفهانی دانشمند نامی و عالیمقام اهل تسنن، گذشته از روایاتی که در کتابهای «عوالی» و «فوائد» خود راجع به مهدی موعود روایت کرده یک کتاب مستقل بنام «اربعین» مشتمل بر چهل حدیث صحیح و معتبر و مورد اتفاق علمای اهل تسنن تحت چهل عنوان نوشته است همچنین کنجی شافعی در کتاب «البیان فی اخبار صاحب الزمان» ضمن بیست و پنج باب روایاتی از منابع اهل تسنن دربار مهدی موعود اسلام نقل کرده و می گوید: «مطالب این کتاب را فقط از طرق و مدارک اهل تسنن جمع آوری کرده ام تا استناد بآن محکم تر باشد!».
فهرست عناوین روایات مهدی موعود
اکنون قسمتی از عناوین حدیث و ابواب جالب این دو کتاب را نقل می کنیم تا خوانندگان کاملا دریابند که حتی دانشمندان شیعه از این بالاتر دربار مهدی موعود یا بعبارت دیگر امام زمان خود سخن نگفته اند با این وصف جای تأسف است که سعد محمد حسن و فرید وجدی و احمد امین موضوع مهدویت را عقیده خاصه شیعه و زاد فکر ایرانی میدانند!
اینک عناوین احادیث و ابواب در کتاب نامبرده راجع به مهدی موعود اسلام از
از نظر اعاظم علمای اهل تسنن «مهدی» از فرزندان فاطمه (ع) دختر پیغمبر است، مهدی برگزید خداست، مهدی از اولاد حسین است، مژد پیغمبر بظهور مهدی بعد از انقلاب اوضاع جهان، مهدی یکی از سروران بهشت است، مهدی بعد از پادشاهان ستمگر میآید، نام مهدی، کنیه وی، دندانهای او، رنگ چهره وی، اندام برازند او، مشخصات قیافه او، خوی مهدی، بخشش او، عدالت بی نظیر وی، مهدی پیشوای شایسته است، مهدی به سنت پیغمبر عمل می کند، مهدی مجد و عظمت اسلام را تجدید می کند، رفاه و تنعم مسلمانان در عصر وی، حکومت جهانی مهدی، خلافت الهی او، با مهدی بیعت کنید، عیسی بن مریم پشت سر مهدی نماز میگزارد، مهدی عیسی نیست، مهدی دلها را با هم پیوند می دهد.
هنگامی که پای تعصب بمیان می آید!
بطوریکه در شماره 4 و 5 خاطر نشان ساختیم احادیث مهدی موعود اسلام بهمین مضامین از مؤلفین راویان اهل تسنن در معتبرترین کتابهای حدیث آنان، از پیغمبر اکرم (ص) روایت شده بطوریکه میتوان گفت بعد از اصول اعتقادی و فرائض دینی کمتر موضوعی است که تا این حد مورد توجه اهل تسنن واقع شده باشد!
با این وصف می بینیم احمد امین مصری و تنی چند از همفکران او، اخیراً زمزمه تازه ای ساز کرده و چون دیده اند شیعیان، مهدی موعود اسلام را که این همه روایات در خصوص او وارد شده است، پیشوای دوازدهم خود می دانند، موضوع «مهدی موعود» را نتیج فکر ایرانی دانسته اند گوئی موضوع مهدی تازگی دارد و مسبوق بهیچ سابقه ای نبوده است!!
جالب توجه اینست که اینان از یکطرف از فلان مستشرق مسیحی یا یهودی گواه می آورند که گفته است «مهدویت» ساخته فکر ایرانیان شیعی مذهب است، و اهل سنت را با آن سروکاری نیست، و از طرفی همان خاورشناس بیگانه تمام دلیل و برهان خود را در مسئله انکار مهدی بر اساس فکر ابن حزم اندلسی و ابن خلدون اشبیلی پی ریزی میکند!
در صورتیکه اصولا ما پیش از ظهور حتی از یکقرن باین طرف در هیچ کتاب اهل تسنن نمی بینیم که اعتقاد به مهدی موعود را ناشی از فکر ایرانی دانسته باشد، بلکه راویان اخبار مهدی کسانی امثال عمربن الخطاب و فرزند وی عبدالله عمر، ابن عباس، عبدالله بن مسعود، حذیفه یمانی، ثوبان غلام عمر و سایر مؤلفیس روایت اهل تسنن میباشند! از اینرو می بینیم این پندار بی اساس بیشتر بواسطه نفوذ و پیشرفت تشیع در جامعه ایرانی سرچشمه گرفته که برخی از متعصبین عرب اهل تسنن و خاورشناسان کهنه کار را تحریک به نشر اینگونه مطالب غیر منطقی نموده است، و در واقع این نسبت ناروا بیش از هر چیز جنبه انتقامی دارد و گرنه با هیچ یک از مدارک تاریخ و حدیث سازگار نیست.
موعود اسلام حجة بن الحسن العسکری است.
از مجموع روایات معتبری که در منابع و مدارک اهل تسنن آمده است، بخوبی استفاده می شود که «مردی از دودمان پیغمبر اسلام و امیرمؤمنان و زهراء دخت والاگهر پیغمبر (ص) که از نسل امام حسین علیه السلام میباشد، در بحرانی ترین ایام دنیا که جامعه بشری در زیر بار ظلم و ستم ناله جان کاهش بآسمان میرود و نجات دهنده داد گری را ازخداوند میخواهد بامر الهی آشکار گشته، و جهان را از مظالم بیداگران می رهاند، او ستمدیدگان را آزاد و خدا پرستان و مردم نیکو کار را از یک زندگی آرام بخشی که تا آنروز جهان بخود ندیده است، برخوردار می کند.
حال اگر در میان آنهمه روایات معتبر چند حدیث مبهم و نامأنوس و مخالف با مضامین روایات معتبر وجود داشته باشد، چنانکه در نظائر این مورد می گوئیم قابل اعتنا نیست و از درجه اعتبار ساقط است.
در شماره 4 گفتیم که بالغ بر صد نفر از علمای واقع بین اهل تسنن تصریح کرده اند که این موعود بزرگ کسی جز پسر امام دوازدهم شیعیان نیست، حتی برخی از دانشمندان اهل تسنن کتاب هائی بنام «الائمة الاثنی عشر» تألیف کرده و رسماً از امام دوازدهم با نام و نام پدرش حضرت عسکری و مادر گرامیش و سال و محل ولادت آنحضرت سخن گفته اند.
در آن شماره گفتار شش تن از علمای معروف سنی را با ذکر مأخذ نوشتیم و اینک برای اطلاع بیشتر خوانندگان بذکر گفتار چند نفر دیگر آنان مبادرت می ورزیم.
1ـ مورخ نامی عبدالملک عصامی مقیم مکه متوفی بسال 1111 در جلد چهارم «سمط النجوم العوالی» صفحه 138 به ترتیب ذکر ائمه طاهرین مینویسد» امام محمد المهدی فرزند امام حسن عسکری بن علی النقی بن حسین بن علی بن ابیطالب رضی الله عنهم اجمعین ! در روز جمعه نیمه شعبان سال 255 یا 256 متولد گردید نام مادرش صیقل یا سوسن و گفته اند نرجس بوده است کنی او ابوالقاسم، القابش: حجت و خلف صالح و قائم، و منتظر و صاحب الزمان و «مهدی» است که از همه مشهورتر است، وقتی پدرش رحلت کرد او پنجساله بود»
2ـ شیخ عبدالله مطیری شافعی در کتاب «الریاض الزاهرة» فی فضل آل بیت النبی و عترته الطاهره» نیز به ترتیب اسامی ائمه اطهار می نویسد: امام دوازدهم فرزند (حسن عسکری) محمد قائم مهدی رضی الله عنه است که در میان ملت اسلام از پیغمبر و جدش علی (رض) و سایر پدران بزرگوارش روایات صریح دربار او رسیده است او قائم منتظر است که در خبر صحیح نوید داده شده، او پیش از آنکه ظهور کند دو غیبت داشته است.
3ـ ابن حجر مکی متوفی سال 974 در صواعق المحرقه صفحه 124 مینویسد: ابوالقاسم محمد الحجه، سن وی بعد از پدرش پنجسال به دو در آن سنین کودکی خداوند حکمت را باو آموخت او را قائم منتظر مینامند.
4ـ جمال الدین عطاء الله متوفی سال 1000 در کتاب فارسی تاریخ خمیس که بنام وزیر امیر علیشیر نوائی نوشته است می نویسد: کلام در بیان امام دوازدهم محمدبن الحسن علیهما السلام. تولد همایون آن در درج ولایت در منتصف شعبان سنه 255 در سامره اتفاق افتاد، مادرش صیقل یا سوسن و قیل نرجس
5ـ صلاح الدین صفدی بسال 764، هـ در شرح الدائرة بنقل ینابیع المود شیخ سلیمان حنفی، می نویسد: مهدی موعود امام دوازدهم از ائمه اثنی عشر است، اول آنها سیدنا علی است و آخر آنان مهدی رضی الله عنهم است.
6ـ شیخ الاسلام احمد جامی در قصیده ای که باین شعر ختم می شود.
عسکری نور دو چشم آدم است و عالم است
همچو یک مهدی سپهسالار در عالم کجاست؟
منبع: تبیان

مهدی در قرآن
مهدویت ـ کلیات
بدون شک تمامی انبیای عظام و رسولان گرامی، امت های خویش را به عاقبت خوش و سرانجام پاکیزه و خرم خبر داده اند.
آنان از سوی خداوند وعده فرموده اند که روزگار آدمیان به سعادت و رفاه و خوشی و راحتی ختم خواهد شد و دوران ظلم و ستم به آخر خواهد رسید. در آن هنگام انسان های محروم حقوق خویش را باز خواهند ستاند، از چنگال فقر و محرومیت و رنج رهایی خواهند یافت، و پس از آن که محکوم و رهرو بوده اند به رهبری و زمامداری رسند، و به فضل و عنایت الهی در زمین سروری یابند. کتاب های آسمانی آکنده از این بشارت است. و البته در تعیین مصداق آن مصلح، عبارت ها مختلف و الفاظ متفاوت است.
قرآن مجید نیز نسبت به این موضوع اهتمام ویژه ای داشته و اراده و خواست خداوند متعال را بر این می داند که دوران کومت شیطان به پایان رسد و بساط پیروان او برچیده شود و حتما تمام بندگان صالح خداوند در همه جای زمین به حکومت رسند و سراسر گیتی به آنان سپرده شود تا قوانین اسلام به طور کامل و همه جانبه تطبیق و اجرا و سعادت افراد بشر تضمین و تامین گردد و هدف نهایی از زندگی تحقق پذیرد.
البته تطبیق این آیات نورانی بر وجود مقدس مهدی علیه السلام و حکومت جهانی آن حضرت تنها از راه روایات رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام امکان پذیر است وهمچون بسیاری از موضوعات دیگر بدون استفاده از این بیانات نورانی، آیات قرآن خاموش و ساکتند.
بیش از یکصد و بیست آیه از آیات قرآن به مساله مهدویت تفسیر شده است که در اینجا به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
1 - « الم ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین× الذین یؤمنون بالغیب و ...»
امام صادق علیه السلام در ذیل این آیه فرمودند: «متقیان شیعیان علی علیه السلام هستند و غیب همان حجت غائب است ».
2 - «و ذکرهم بایام الله ».از امام باقر علیه السلام روایت است که فرمود: «ایام الله عز و جل ثلاثة: یوم یقوم القائم علیه السلام و یوم الکرة و یوم القیامة
روزهای خدا سه تا ست: روزی که قائم علیه السلام قیام خواهد کرد، و روز رجعت و روز قیامت ».
3 - «قال رب فانظرنی الی یوم یبعثون قال فانک من المنظرین الی یوم الوقت المعلوم ».
از امام صادق علیه السلام درباره این آیه و وقت معلوم سؤال شد. آن حضرت در جواب فرمودند:
«وقت معلوم روز قیام قائم آل محمد است. هرگاه خداوند او را برانگیزد در مسجد کوفه ابلیس می آید در حالی که بر زانوهایش راه می رود و می گوید: ای وای از این روزگار، آن گاه با پیشانیش گرفته شده، گردنش زده می شود، آن هنگام روز وقت معلوم است که مدت او به پایان می رسد».
4 - «و من قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا فلا یسرف فی القتل انه کان منصورا»;
«و هر آنکه مظلوم کشته شود پس البته که ما برای ولی او حکومت و تسلط دادیم، پس مبادا در کشتن اسراف کند که او منصور است.»
وقتی از امام صادق علیه السلام درباره این آیه سؤال شد، آن حضرت در جواب فرمودند:
«آن قائم آل محمد صلی الله علیه و آله است که خروج می کند و به انتقام خون حسین علیه السلام دشمنان را می کشد. پس چنانچه اهل زمین را به قتل رساند مسرف نخواهد بود.»
5 - «و قل جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا»;
«و بگو که حق آمد و باطل نابود شد که همانا باطل محو شدنی و سزاوار نابودی است.»
امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه شریفه فرمودند: «اذا قام القائم علیه السلام ذهب دولة الباطل هرگاه قائم علیه السلام بپا خیزد، دولت باطل از بین می رود [و زایل می گردد].»
6 - «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون »
«و به راستی که ما پس از نوشتن در ذکر [تمام کتب آسمانی یا تورات ]در زبور نیز نگاشتیم که البته بندگان صالح من زمین را به ارث خواهند برد.»
علی بن ابراهیم در تفسیرش که منسوب به امام صادق علیه السلام است در معنی این آیه گوید: «فرموده، تمام کتاب ها [ی آسمانی] ذکر [خداوند] است، البته بندگان صالح من زمین را به ارث خواهند برد × فرمود: حضرت قائم علیه السلام و اصحاب اویند.»
7 - «و عدالله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض ...»
«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده اند وعده فرموده که آن ها را [در ظهور امام قائم علیه السلام ]در زمین خلافت دهد ... .»
امام صادق علیه السلام درمعنای این آیه شریفه می فرماید: «درباره حضرت قائم علیه السلام و اصحاب او نازل گشت.»
8 - «امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء الارض »
«آیا آن کیست که دعای مضطر را هنگامی که او را می خواند به اجابت می رساند و رنج و غم را برطرف می سازد و شما را جانشینان زمین قرار می دهد؟»
از امام باقر علیه السلام یا امام صادق علیه السلام درباره این آیه نقل شده است که فرمودند: «این آیه درباره قائم از آل محمد صلی الله علیه و آله نازل شده، هرگاه که خروج کند معمم می شود و در کنار مقام نماز گذارد و به درگاه پروردگارش تضرع نماید، پس هیچ پرچمی از او رد نشود.»
9 - «و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمة و نجعلهم الوارثین »
«و ما اراده کردیم بر آنان که در زمین مستضعف شدند منت گذاریم و آنان را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم.»
روایات در مورد اینکه این آیه درباره امامان از آل محمد صلی الله علیه و آله نازل شده بسیار است که در کتاب «البرهان » یاد گردیده است.
10 - «اعلموا ان الله یحی الارض بعد موتها»;
«بدانید که البته خداوند زمین را پس از مردن آن زنده خواهد کرد.»
از امام باقر علیه السلام درباره این آیه نقل شده است که فرمود: « خداوند عز و جل زمین را به وسیله حضرت قائم علیه السلام زنده می کند، پس از مردن آن.»
برای رعایت اختصار بقیه آیات را تنها با ذکر شماره و منبع استناد به پایان می بریم.
11 - بقره/ 148: «فاستبقوا الخیرات ...»
12 - بقره/ 155: «ولنبلونکم بشی ء من ...»
13 - آل عمران/ 83: «و له اسلم من فی السموات ...»
14 - آل عمران/ 200: «یا ایها الذین آمنوا اصبروا و ...»
15 - نساء/ 47: «یا ایها الذین اوتوا الکتاب ...»
16 - نساء/ 59: «یا ایها الذین آمنوا اطیعوالله و ...»
17 - نساء/ 69: «و من یطع الله و الرسول فاولئک ...»
18 - نساء/ 77: «الم تر الی الذین ...»
19 - نساء/ 159: «و ان من اهل الکتاب ...»
20 - مائده/ 14: «و من الذین قالوا انا نصاری ...»
21 - انعام/ 44: «فلما نسوا ما ذکروا به فتحنا ...»
22 - انعام/ 158: «هل ینظرون الا ان تاتیهم ...»
23 - اعراف/ 53: «هل ینظرون الا تاویله یوم ...»
24 - اعراف/ 157: «الذین یتبعون الرسول ...»
25 - اعراف/ 159: «و من قوم موسی ...»
26 - انفال/ 33: «و قاتلوهم حتی لا تکون فتنة و ...»
27 - توبه/ 33: «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و ...»
28 - یونس/ 20: «و یقولون لولا انزل علیه آیة ...»
29 - طه/ 135: «فستعلمون من اصحاب الصراط ...»
30 - انبیاء/ 11 تا 15: «و کم قصمنا من قریة ...»
البته آیات مربوط به امام زمان علیه السلام چندین برابر این مقدار است که خواننده محترم را برای مطالعه بیشتر به مطالعه کتاب های ذیل توصیه می کنیم:
1 - سیمای حضرت مهدی علیه السلام در قرآن، سید هاشم حسینی بحرانی، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی
2 - امام مهدی از دیدگاه قرآن و عترت، علی دوانی
3 - مهدی در قرآن، رضا فیروز
4 - المهدی فی القرآن، سید صادق الحسینی الشیرازی
منبع: تبیان

مهدویت
چکیده
مطالعه سرگذشت جامعه های مختلف بشری و بررسی مکتب های فکری در طول تاریخ، نشان می دهد که انسان ها همواره به یک سلسله مسائل بنیادی، اعتقاد راسخ داشته داشته اند تا جایی که با گذشت قرن ها و ظهور مکتب های جدید فکری و پدیدار شدن تحول های شگرف در علم و صنعت، این گرایش ها تغییر نکرده و به اصالت خود باقی مانده است. یکی از این مسائل، اعتقاد به ظهور یک منجی و مصلح جهانی است. گرچه اعتقاد به ظهور این منجی در آخرالزمان، در میان پیروان ادیان الهی، فروغ بیشتری دارد، ولی بشر همواره در انتظار این مصلح به سر برده است و عقیده دارد که روزی، این منجی خواهد آمد و به نابسامانی ها و بی عدالتی ها خاتمه خواهد داد و انسان را بسر منزل مقصود و سعادت و کمال که خواسته دیرینه او بوده، خواهد رساند. این عقیده تحت عنوان مهدویت مطرح است. در این پژوهش مختصر نگارنده تلاش کرده تا عقیده به منجی و مصلح جهانی را، در ادیان الهی و مکتب های فکری مختلف فکری پی گیرد و دیدگاه هر کدام را ارائه دهد که با این بررسی، اصالت اعتقاد به ظهور منجی و انتظار او، ثابت می شود.
مقدمه
واژه "مهدویت" از نظر ادبی، مصدر جعلی گرفته شده از کلمه "مهدوی" است که خود این کلمه نیز اسم منصوب ساخته شده از لغت عربی "مهدی" می باشد. به هر حال، اصطلاح "مهدویت" با معنای لغوی: منسوب به مهدی بودن، به تمامی معارف و مطالب اعتقادی، تاریخی، سیاسی، و اجتماعی مربوط "مهدی" اطلاق می گردد.
موضوع "مهدویت"، در اصطلاح عقاید و معارف اسلامی، چنین تعریف می شود: اعتقاد به نهضت رهایی بخش یک رهبر آسمانی، از دودمان پاک نبوی، که پیش از پایان جهان، برای نجات آدمیان، و تجدید حیات مادی و معنوی آنان به پا خواسته بر پهنه زمین چیره میگردد. او که "مهدی" لقب دارد، با برپایی حکومت واحد جهانی، سراسر گیتی را در پرتو تعالیم عدل گستر سلامی اداره میکند، و تباهیها، نابرابریها، بیدادگریها و نابسامانیها را ریشه کن می سازد.
مسأله مهدویّت، و اندیشه ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) که به عنوان یک شخصیّت ممتاز الهی، و رهبر آسمانی، و «خاتم اوصیا» و آخرین سفیر خداوند، در پایان جهان ظهور خواهد کرد، و بر سرتاسر کره خاکی استیلا خواهد یافت، و به وسیله آن وجود مقدّس، همه مکتبهای موجود زمان، و حکومت های مقتدر جهان، و تمام نیروهای تخریبی، و قدرت های اهریمنی، نابود خواهند شد، و در تمام جهان، و تمام نیروهای تخریبی، و قدرت های اهریمنی، نابود خواهند شد، و در تمام جهان، صلح و صفا و عدالت و امنیّت بر اساس حکومت حقّ و عدل، بر قرار خواهد گردید، اندیشه ای است که کلیه فِرَق اسلامی آن را پذیرفته و سرسختانه از آن دفاع می نمایند.
مسأله مهدویّت، و اندیشه ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) و گسترش جهانی ایمان اسلامی، و پیروزی نهایی حق بر باطل، و استقرار کامل و همه جانبه ارزشهای انسانی، و بالاخره تشکیل «مدینه فاضله» و حکومت جهانی واحد، در میان «مسلمانان» ریشه قرآنی دارد. قرآن کریم، با قاطعیّت هر چه تمامتر، پیروزی نهایی ایمان اسلامی، و غلبه قطعی «صالحان و پرهیزکاران» بر مستکبران و زورمداران، و کوتاه شدن دست جبّاران و ستمکاران از دامان محرومان و مستضعفان، و آینده درخشان فرزندان انسان را، در پرتو حکومت حقّ و عدل الهی به همه مسلمانان و پیروان ادیان وعده داده است.
این عقیده، در جنبه کلی و وجهه عمومی خود، از ارکان اساسی آینده شناسی، و به تعبیر دقیقتر: «پیشگویی آینده»، در تمامی ادیان بزرگ الهی به ویژه در آیین جامع و کامل اسلام می باشد، که در زمان تحقق عینی و خارجی آن، به عنوان روزگار زرین و دوران فرجامین حیات بشر در روی زمین، به آیندگان، بشارت داده شده است.
نویسنده در این پژوهش مختصر بر آن است ضمن بررسی مسئله مهدویت در ادیان الهی و غیر الهی، بر این موضوع تأکید نماید که مسئله مهدویت می تواند نه تنها عامل مهمی در جهت ایجاد و حدت و همدلی در میان پیروان فرق مختلف اسلامی باشد، بلکه این موضوع می تواند میان پیروان دیگر ادیان الهی و حتی مکاتب فکری بشری عاملی برای همدلی در جهت رسیدن به صلح جهانی باشد
آینده بشریت
اصولاً بشریت راجع به آینده خود چه نظری می دهد دانشمندان، محافل و مکاتب در این مورد چه می گویند سیری که بشر از قدیم آغاز کرده است چگونه آینده را در جلو چشم ما ترسیم می کند آیا اعتقاد به مسئله مهدویت یک اعتقاد به اصطلاح مترقی است، یا یک اعتقاد ارتجاعی ما می بینیم که اکثر ادیان و مکاتب فلسفی و حتی سیاسی آینده را بهتر از گذشته تفسیر می کنند و به همین دلیل، چه مکاتب الهی و چه مکاتب غیرالهی -در جهت بهتر کردن آینده در حال تلاش می باشند.
اصولاً طرح مسئله مدینه فاضله در فلسفه افلاطون در دوران قبل از میلاد و قبل از اسلام، یک طرح پیشرفته فلسفی است. البته ممکن است بعضی از خصوصیاتش به تعبیر بعضی از جامعه شناسان امروزی خیالی باشد، اما اینکه بشریت بر مبنای چهار اصلی اداره می شود که افلاطون با عناوین "عدالت، عفت، حکمت و شجاعت" برای مدینه فاضله مطرح می کند، خود یک آینده نگری مثبت می باشد.
در این چهار اصل، حکمت در کنار عفت (یا علم در کنار اخلاق)، و شجاعت در کنار عدالت قرار می گیرد. سؤالی که در اینجا قابل طرح است این است که چرا امروز دنیا به تعبیر فلاسفه قدمی می لنگد در پاسخ به این سؤال شاید بتوان گفت که این نقض به دلیل فقدان یک یا دو اصل از چهار اصل فوق الذکر می باشد. و اگر دنیا در شرایطی باشد که اطلاق دوران جاهلیت بر آن صادق باشد، هیچ یک از این اصول را دارا نیست.
این چهار اصل هم عامل کمال جامعه انسانی است. فقدان هر یک از اصول نامبرده سبب نقص است. یک فرد بیسواد، یک دانشمند ترسو، یک دانشمند شجاع بی عفت و یک دانشمند شجاع با عفت بی عدالت، همگی ناقص هستند و وجود یک یا چند اصل از اصول اربعه سبب کمال نمی گردد. اما اگر این چهار صفت یا به تعبیر افلاطون "اتوپیا" در یک انسان جمع باشد، انسان کامل است. و اگر این چهار صفت در یک جامعه باشند،آن جامعه به مدینه فاضله بدل می شود.پس مدینه فاضله یک آینده نگری مثبت است.
در نوع کتب فلسفی، آن بخشی که "تدبیر منزل سیاست مدن" در آن مطرح می شود بیشتر بر این پایه استوار است. صدرالدین شیرازی در اواخر کتاب "المبداء و المعاد" بحثی دارد در زمینه طرح حکومت در جامعه، و خلاصه این بحث همین است که اگر این چهار صفت در یک جامعه ایجاد شود چه نتایجی شود چه نتایجی دارد. اگر این چهار صفت در یک انسان باشد، آن انسان رهبر است؛ و اگر رهبری فاقد یکی از این چهار صفت شد، دیگر رهبری و پیشوایی ندارد. همچنین جامعه ای می تواند رهبریت دیگر جوامع را دارا باشد که در آن جامعه این چهار اصل پیاده شود؛ و اگر در دنیا پیاده شد، حرکت و سوی دنیا در مسیر کمال است و وضعیت از مطلوبیت کافی برخوردار است.
این فکر، که اجمالی از آن گذشت، ممکن است یک ریشه الهی داشته باشد که در عین حال مکاتب فلسفی هم بر آن مهر صحت گذاشته اند. زردشتیها آینده را تحت عنوان "پیروزی لشکریان اهورامزدا بر اهریمن" مثبت می بینند. در مذاهب دیگر "هندوئیسم" هم آینده مثبت است. حتی در مکاتب الحادی و مادی که در راس آنه "مارکسیسم" قرار دارد نیز آینده را بهتر از گذشته می بینند؛ لیکن تحت عناوین مختلف: تشکیل خانواده واحد، یا تشکیل یک مالکیت واحد، یا به اصطلاح "دولت مالکی" و... و به هر حال، آنها نمی گویند که آینده رو به زوال است؛ بلکه می گویند آینده مسیر کمال را طی می کند، اما در تفسیر این کمال اختلاف تعبیر و نظر وجود دارد که در فوق بطور گذرا به آنها اشاره ای شد. حال در اینجا لازم است مروری به برخی از نظرات ادیان الهی و مکاتب غیرالهی داشته باشیم.
1. قرآن کریم:
"و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین"
قرآن کریم سوره قصص آیه 5
"و ما اراده کرده ایم بر آنانکه در روی زمین به ضعف و زبونی کشیده شده اند، منت نهاده، آنها را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم."
در رابطه با این آیه شریفه، در مجمع البحرین آمده است: این آیه در حقّ حضرت قائم(علیه السلام) نازل شده، و ابن ابی الحدید معتزلی در «شرح نهج البلاغه» نوشته است: اصحاب ما (معتزله) معتقدند که این آیه در حقّ امام غایبی است که ظهور خواهد کرد، و بر سرتاسر جهان حکومت خواهد نمود. (مجمع البحرین، ج 5، ص 85، مادّه «ضعف»، و شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 19، ص 29، بخش کلمات قصار، شماره 205).
2. انجیل:
«کمرهای خود را بسته، چراغهای خود را افروخته بدارید. و شما مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می کشند که چه وقت از عروسی مراجعت کند. تا هر وقت آید و در را بکوبد، بی درنگ برای او باز کنند. خوشا به حال ان غلامان که آقای ایشان چون آید، ایشان را بیدار یابد...پس شما نیز مستعد باشید، زیرا در ساعتی که گمان نمی برید پسر انسان می آید".
انجیل لوقا: فصل 12، بندهای 35 و 36
منبع: تبیان

نشانه‏های ظهور امام زمان، علیه‏السلام، کدامند؟ و چگونه باید آنها را شناخت؟
در ابتدا نکاتی چند درباره این نشانه‏ها را ذکر می‏نماییم و سپس برخی از روایات وارد شده از معصومین، علیهم‏السلام، در این مورد را به عنوان نمونه می‏آوریم:
1. معتقدین به امام زمان، علیه‏السلام، باید همواره چشم انتظار ظهور آن حضرت باشند و با بهره گیری از اصل انتظار، آمادگیهای لازم را برای یاری و همراهی با امام موعود خویش کسب نماید.
اینکه هنوز برخی از نشانه‏هاتحقق نیافته باشند، هرگز به معنای نفی لزوم انتظار در هر روز و شب نیست.
2. خداوند امر فرج و ظهور امام زمان، علیه‏السلام، را تنها در یک شب مقرر خواهد فرمود، و در این صورت نیازی به مقدماتی طولانی نخواهد بود، بلکه بسیاری از نشانه‏های ذکر شده در روایات ممکن است طی همان یک شب و روز تحقق یابند.
3. یکی از دلایل ذکر این نشانه‏ها در روایات، آشنا شدن مردم با شرایط ویژه‏ای است که قبل از قیام جهانی ولی عصر، عجل‏الله‏تعالی‏فرجه، پدید می‏آید. آشنایی مردم با این ویژگیها، می‏تواند عامل مهمی در شناسایی مدعیان دروغین مهدویت و رسوایی فرصت طلبانی باشد که از جهالت مردم تحت پوشش نام مهدی، علیه‏السلام، سوء استفاده می‏کنند.
4. صدها مورد از نشانه‏های ظهور تحت عنوان «علایم آخرالزمان‏» در روایات مربوط برشمرده شده که به اثرات جدا ماندن مردم از تعالیم اسلام و محروم ماندن آنان از سرپرستی آشکار معصومین، علیهم‏السلام، اشاره دارند. مانند: از بین رفتن اهمیت نماز، خیانت در امانت، حلال شمردن دروغ و علنی شدن فحشا.
5. درباره علایمی همچون گسترش فساد و زیاد شدن گناهان، سه نکته قابل توجه است:
الف) مطلق این امور نشانه ظهور به حساب نمی‏آید، و چنین نیست که هر زمان فساد گسترش یافت و گناهانی زیاد شد. حضرت مهدی، علیه‏السلام، ظهور کند.
ب) شرایط واقعی جهان قبل از ظهور حضرت مهدی، علیه‏السلام، کثرت بسیار شدید گناهان و افزایش چشمگیر و فوق‏العاده ظلم و فساد است. با این همه اثبات چنین واقعیتی به معنای عدم وجود طاعت و بندگی و عدالت در جای جای زمین نیست.
ج) وجود چنین نشانه‏ای هرگز از مسؤولیت منتظران برای مبارزه با ظلم و از بین بردن ریشه گناهان نمی‏کاهد، اگر چه به موفقیتی در این زمینه دست نیابند.
6. پدید آمدن برخی نشانه‏های ظهور و حتی بروز بسیاری از آنها نمی‏تواند توجیهی برای تعیین وقت ظهور امام زمان، علیه‏السلام، در این دوران باشد، زیرا با توجه به فرمایش امام زمان، علیه‏السلام، تعیین کنندگان وقت ظهور دروغگو محسوب می‏شوند، مگر در مواردی که نشانه‏ای مخصوص سال یا روز ظهور باشد که در آن صورت تعیین وقت دیگر معنا نخواهد داشت (و تحصیل حاصل به شمار می‏آید).
7. امر ظهور ولی عصر، عجل‏الله‏تعالی‏فرجه، به دست‏خداست و ممکن است صدها سال دیگر نیز تحقق نیابد و علی‏رغم بروز بسیاری نشانه‏ها باز هم بنا به حکمتهای الهی تا زمانی بسیار طولانی به تاخیر افتد.
آنچه مهم است، حالت انتظار داشتن است که لازمه‏اش آمادگی بیشتر، تلاش افزونتر، و احساس مسؤولیت‏شدیدتر است. این انتظار چه کوتاه باشد و چه طولانی هرگز نباید اثری جز افزایش شور و شوق خدمت و آمادگی بیشتر برای دفاع از ارزشهای الهی در ما به وجود آورد.
مبادا فرصت‏طلبان و دشمنان آگاه یا دوستان ناآگاه با تاکید بر بروز برخی نشانه‏های نزدیکی ظهور، و ایجاد امید فراوانتر نسبت‏به نزدیک شدن فرج امام زمان، علیه‏السلام، ما را از ادای تکلیف نسبت‏به خدا و پیامبر، صلی‏الله‏علیه‏وآله، و امام زمان، علیه‏السلام، باز دارند، یا به این وسیله ما را از توطئه‏هایی که برای تضعیف ولایت و از بین بردن ارزشهای اسلامی انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی صورت می‏گیرد، غافل سازند.
باید بهوش بود که حفظ ارزشهای اسلام و قرآن و ولایت در دوره غیبت، کم اهمیت‏تر از حفظ همان ارزشها در دوران ظهور نیست.
8. با مقایسه برخی روایات مربوط به نشانه‏های ظهور با برخی دیگر می‏توان به نکاتی هشدار دهنده و عبرت آموز و بیداری آفرین دست‏یافت. چنانکه وقتی در روایتی می‏خوانیم که قبل از ظهور شرایطی پیش می‏آید که از «قرآن‏» جز رسم و از «اسلام‏» جز اسم آن باقی نماند، شرح همین نشانه را در روایتی می‏یابیم که:
«قبل از ظهور، بردباری، ضعف به شمار می‏آید و ستمگری، افتخار. شهادت به دروغ پدیدار می‏گردد و تهمتها مورد قبول قرار می‏گیرد. قرآنها آراسته می‏شوند و مساجد زینت می‏یابند. دروغگو مورد تصدیق قرار می‏گیرد و خیانتکار مورد امانت واقع می‏شود.»
9. نشانه‏های ظهور تعداد مشخصی ندارد و در اینکه چه تعداد از آنها تاکنون پدید آمده است، نظر مشخصی موجود نیست و درباره اینکه از سایر علامات باقی مانده چه نشانه‏هایی باید قطعا تحقق یابند، دلیل محکمی در دست نیست.
10. نشانه‏های ظهور تقسیم بندیهای گوناگون دارد:
الف) نشانه‏های عمومی:
که ممکن است طی چندین سال تحقق یابند. مانند: کثرت گناهان.
نشانه‏های سال ظهور: که در آخرین سال غیبت و با فاصله کمی به زمان ظهور به وقوع می‏پیوندد. مانند: خروج سفیانی.
نشانه‏های روز ظهور: که پیش از ظهور یا همزمان با آن در دنیا رخ می‏دهد. مانند: فریادی از آسمان.
ب) نشانه‏هایی در اجتماع:
مانند: زیادی فتنه‏ها، ظاهرشدن قحطی.
نشانه‏هایی در طبیعت: مانند: کم شدن چشمگیر برداشت از زراعتها.
نشانه‏هایی در آسمان: مانند: خسوف و کسوف مکرر و فراوان در یک سال، بویژه در ماه رمضان.
ج) نشانه‏های یقینی:
مراد از این نشانه‏ها، علاماتی است که در روایات متعدد مورد تاکید قرار گرفته و یا در روایات صحیحه به عنوان نشانه‏های حتمی ذکر گردیده است. مانند: قیام سفیانی (مردی با عنوان عثمان بن عنبسه) و صیحه آسمانی.
نشانه‏های احتمالی: مراد از این نشانه‏هایی است که تنها در اندکی از روایات آمده، یا تصریح به غیر حتمی بودن آنها شده است. مانند: آتشی در آسمان، فرو رفتن بغداد و بصره در زمین.
د) نشانه‏های متشابه:
نشانه‏هایی که مراد از آنها و کیفیت آنها روشن نیست، و تاویلهای مختلف و اشکال گوناگون می‏تواند داشته باشد. مانند: خروج دجال.
نشانه‏های روشن: نشانه‏هایی که کیفیتی خاص دارند و تاویل بردار نیستند. مانند: فریادی از آسمان که در آستانه قیام امام زمان، علیه‏السلام، به نام حضرت مهدی، علیه‏السلام، و اعلان ظهور او تصریح دارد.
ه) نشانه‏هایی در تلقی از شریعت:
مانند اینکه کارهای خیر از منکرات شمرده می‏شوند و کارهای زشت و منکرات به عنوان کار خیر و معروف مورد اقبال قرار می‏گیرند و چنان می‏شودکه‏گویا بر اندام‏اسلام‏پوستینی واژگون (و بدنما) پوشانده باشند.
نشانه‏هایی در برخی سرزمینها: مانند: اینکه «کوفه‏» از مؤمنین خالی می‏ماند و «قم‏» به عنوان معدن علم و فضیلت‏به شمار می‏آید.
نشانه‏هایی در تکوین: مانند: طلوع خورشید از مغرب.
و) نشانه‏های تحقق‏یافته در گذشته‏های دور:
مانند: از بین رفتن حکومت‏بنی‏عباس.
نشانه‏های تحقق‏یافته در گذشته‏ای نزدیک: مانند: قیام مردی از قم.
نشانه‏های تکرار شده در تاریخ: مانند: شیوع طاعون.
نشانه‏های تحقق‏نیافته: مانند: خروج یمانی (در دعوت به ولایت اهل‏بیت) و سفیانی (در مبارزه با تشیع) و سید خراسانی (با پرچمهایی به طرفداری از حق).
تذکر:
اینکه چرا برخی امور که صدها سال پیش انجام شده و یا در تاریخ بارها تکرار شده، از نشانه‏های ظهور به حساب آمده‏اند، احتیاج به تحقیقی گسترده‏تر در سند روایات و مدلول عبارات آن دارد.
اینک بدون در نظر گرفتن تقسیمات مزبور، به ذکر پنج روایت در این مورد اکتفا می‏کنیم:
× در «کمال الدین‏» صدوق، از امام صادق، علیه‏السلام، نقل‏شده‏است که:
پنج چیز قبل از قیام قائم، علیه‏السلام، به وقوع می‏پیوندد: قیام یمانی، خروج سفیانی، ندای آسمانی، فرو رفتن لشکری در بیداء (سرزمینی بین مدینه و مکه) و کشته‏شدن نفس زکیه (محمد بن‏الحسن).
× در «همان مدرک پیشین‏» و از همین پیشوای معصوم، علیه‏السلام، آمده است:
بین کشته شدن نفس زکیه و قیام قائم آل محمد، علیه‏السلام، تنها پانزده شب فاصله هست.
× در «ینابیع المودة‏» ص‏427 از حضرت علی، علیه‏السلام، نقل شده است که فرمود: اندکی پیش از قیام قائم ما، سفیانی قیام خواهد کرد و به اندازه دوره بارداری زنان «یعنی‏9 ماه‏» فرمانروایی خواهد کرد. سپاه او رو به مدینه پیش می‏روند وقتی که به منطقه «بیداء» می‏رسند، زمین آنان را به کام خویش فرو می‏برد.
× در «غیبت نعمانی‏» آمده است که امام صادق، علیه‏السلام، فرمود:
از امور قطعی که قبل از قیام قائم تحقق خواهد یافت، خروج سفیانی و فرو رفتن منطقه «بیداء» و کشته شدن نفس زکیه و ندای آسمانی است.
قابل ذکر است که کلیه روایات فوق و نیز نمونه نشانه‏های ذکر شده در بندهای پیشین همگی از کتاب «منتخب‏الاثر» گزینش شده که مجموعه‏ای نفیس از روایات مربوط به حضرت مهدی، علیه‏السلام، گردآوری شده از دهها کتاب معتبر «شیعه و سنی‏» است. مدارک کلیه موارد مذکور را می‏توان در صفحات 424 تا426 این کتاب به دست آورده که ما به خاطر رعایت اختصار، از ذکر متن عربی و آدرس هر کدام به‏طور جداگانه صرف‏نظر کردیم.
منبع: تبیان

مهدی معنای حیات شیعه
مسأله مهدویت و ظهور امام زمان، از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار گرفته و یا قابل بررسی است. یکی از ابعادی که در این موضوع قابل طرح است و شاید کمتر به آن توجه شده باشد، مسأله معنای حیات و بررسی ظهور و انتظار امام زمان از این دریچه است. در این مجال برآنیم تا با طرح این موضوع، باب بحث، تحقیق و گفتگو را در این زمینه بگشاییم.
مراد از «معنا» چیست؟
معنای زندگی یعنی این‏که من چرا زنده‏ام؟ و زنده بودنم چه فایده‏ای می‏تواند داشته باشد؟ معنای زندگی یعنی آن چیزی که انسان به خاطر آن زندگی می‏کند. معنای زندگی یعنی آن چیزی که انسان به خاطر آن تلاش و کوشش می‏کند. معنای زندگی آن چیزی است که انسان به خاطر آن سختی‏ها را تحمل می‏کند. معنای زندگی آن چیزی است که حتی انسان حاضر است به خاطر آن بمیرد و جانفشانی می‏کند. «معناجویی» یعنی جستجو جهت یافتن پاسخ برای موارد یاد شده و «معناداری» یعنی برخورداری از پاسخ‏هایی روشن و صریح برای موارد یاد شده. یافتن معنای زندگی به انسان جهت می‏دهد و مایه پویایی و تحرک می‏شود و به انسان انرژی برای تلاش و زندگی کردن می‏دهد و توان بردباری و مقاومت را افزایش می‏دهد.
ضرورت معنا
خداوند متعال انسان را آفریده و آفرینش او عبث و بیهوده نبوده است. قرآن کریم در این باره می‏فرماید:
«أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَـکُمْ عَبَثًا وَأَنَّکُمْ إِلَیْنَا لاَ تُرْجَعُونَ»1
آیا گمان می‏کنید که شما را بیهوده آفریدیم و شما به سوی ما باز نمی‏گردید».
چون «آفرینش» انسان بیهوده نیست، «آفریده خدا» نیز بیهوده‏گرا نیست. انسان موجودی است کمال‏گرا و هدفمند است که از بیهودگی، بی‏معنایی و بی هدفی سخت گریزان است و لذا بیهودگی و پوچی چنین موجودی را ارضاء نمی‏کند. برای چنین موجودی اگر زندگی معنا و هدفی نداشته باشد، زنده ماندن هم ارزشی نخواهد داشت؛ هر چند تمام امکانات زندگی برای او فراهم باشد.
به بیان دیگر آنچه موجب شکست و نا امیدی می‏شود، «ناکامی در معنا یابی» است نه ناکامی در رفاه و جاه. همان‏گونه که انسان جسمی دارد و جانی دارد، زندگی نیز دارای دو بخش است: «مواد زندگی» و «معنای زندگی» همان اندازه که جان بر جسم برتری دارد، معنای زندگی نیز بر مواد زندگی برتری دارد. یک نویسنده آمریکایی در شرح حال خود می‏گوید در مسیری حرکت می‏کردم که جامعه آن را خوشبختی می‏داند و همه اجزای خوشبختی را به دست آوردم: تحصیلات بالا، شغل خوب، در آمد بالا، مسکن، وسیله نقلیه و... هر چند تمام کارهایی را که جامعه برای خوشبخت شدن دیکته می‏کند، انجام داده بودم اما هیچ دلیلی برای ادامه زندگی نمی‏یافتم. نمی‏دانستم چرا زنده‏ام و چرا زنده بودنم می‏تواند مهم باشد. زندگی هیچ معنایی برای نداشت.2 این نویسنده تا مرز خودکشی پیش می‏رود ولی به‏ناگاه برای زندگی خود معناییی می‏یابد و دوباره به زندگی بر می‏گردد. معناداری زندگی یکی از نیازهای اساسی بشر است که بدون آن حتی تأمین بودن همه نیازهای دیگر نیز گره‏گشا نخواهد بود. چند سال پیش یک نظرخواهی عمومی در فرانسه صورت گرفت که نتیجه آن نشان داد 89% از شرکت کنندگان در این نظرخواهی اظهار داشتند که انسان «چیزی» لازم دارد که به خاطر آن زندگی کند و 61% اذعان داشتند که کسی یا چیزی در زندگی آنان هست که حاضرند به خاطرش بمیرند.3
این مطالعات نشان می‏دهد که «معنا جویی» در اغلب انسان‏ها یک حقیقت و یک نیاز اساسی است. هر انسانی و در هر جامعه‏ای اگر معنایی برای حیات خود نیابد، به بن‏بست و ناامیدی کشیده می‏شود. آنچه به افراد و جوامع، پویایی، حرکت و امید می‏دهد و آنان را به قله‏های موفقیت و سربلندی می‏رساند، معناداری حیات است.
ضرورت ارزشمندی معنا
معنا داری، ضرورت زندگی فردی و جمعی هست اما هر چیزی نمی‏تواند معنای حیات باشد. معنا باید چیزی ارزشمند و فراتر از خود زندگی باشد. اگر معنا، دلیل وجود و زنده بودن انسان است، باید چیزی فراتر از زنده ماندن باشد. اگر معنا عاملی برای زندگی کردن است، باید چیزی فراتر از زندگی کردن باشد. اگر معنا دلیل تلاش و کوشش است. باید آنقدر ارزشمند باشد که عمر و انرژی خود را صرف آن کنیم. اگر معنا عامل بردباری و تحمل سختی‏ها است، باید آنقدر مهم باشد که ارزش این همه تلاش و رنج را داشته باشد. اگر معنا می‏تواند مرگ را و مردن را توجیه کند، باید آنقدر ارزشمند باشد که انسان زندگی خود را فدای آن کند. معنای زندگی باید ارزشمند، پایدار و بدون تبعات منفی باشد. آنچه ارزشی پایین‏تر از خود حیات دارد و یا مساوی آن است نمی‏تواند معنای زندگی باشد. آنچه نابود شدنی است، نمی‏تواند معنای زندگی باشد و آنچه تبعات منفی داشته و عاقبت خوشی ندارد، نمی‏تواند معنای زندگی باشد. معنای زندگی برای آن نویسنده آمریکایی، تا پیش از رسیدن به همه آنچه آرزویش را داشت، دست‏یابی به خواسته‏ها و آرزوهایش بود و تا به آنها نرسیده بود، امیدوار بود، امیدوار و پویا بود اما وقتی به آنها دست یافت، ایستا و ناامید شد! چرا؟ چون معنایی که برای زندگی پیدا کرده بود، ارزش فراتر و پایدار نبود.
معنا، ضرورتی برای فرد و جامعه
ضرورت معنا را نباید فقط در فرد خلاصه کرد؛ جامعه‏ها نیز نیازمند معنا برای حیات خویش‏اند. هر جامعه‏ای برای بقاء خود و برای ماندگاری هویت خود نیازمند معنایی برای حیات اجتماعی خویش است. افراد به ناچار در جامعه زندگی کرده و خواهند کرد و حتی اگر جامعه‏ای نابود شود، جامعه دیگری شکل می‏گیرد. اما مهم این است که بتوان «هستی» و «هویت» آن را حفظ کرد. دقیقا اینجاست که حیات اجتماعی شکل می‏گیرد و معنای زندگی از قلمرو روان‏شناسی فراتر رفته و به جامعه‏شناسی نیز سرایت می‏کند. تداوم حیات اجتماعی و هویت اجتماعی نیز نیازمند معناداری آن است. جامعه تا وقتی زنده است که دلیلی برای حیات خویش داشته باشد و بداند چرا به وجود آمده و چرا باید بماند؟
افراد مسلمان هر جا که باشند در یک جامعه زندگی می‏کنند اما مهم این است که جامعه آنان هویت اسلامی داشته باشند. شیعه نیز هر جا که باشد درون یک جامعه زندگی می‏کند اما مهم این است که در یک جامعه شیعی با هویت شیعی زندگی کند. جامعه شیعی، یعنی جامعه‏ای که برای حیات اجتماعی‏اش معنایی بر خواسته از افکار و آرمان‏های خود داشته باشد. جامعه شیعی باید بداند چرا زنده است و به چه خاطر زندگی می‏کند و چرا باید به حیات اجتماعی‏اش ادامه دهد. این‏گونه است که جامعه شیعی زنده می‏ماند و به حیات اجتماعی خود ادامه می‏دهد.
معنای حیات اجتماعی شیعه
پیش از این گفتیم که معنای زندگی باید ارزشمند باشد. در مقیاس جوامع نیز همین امر صادق است. معنای زندگی برای برخی افراد و تمدن‏ها «لذت‏طلبی» است. برخی جوامع فقط در پی‏بهتر خوردن، بهتر آشامیدن، بهتر خوابیدن و بیشتر لذت بردن هستند. این معنای زندگی شایسته حیوانات است نه انسان‏ها. امام علی(ع) می‏فرمایدک من آفریده نشده‏ام همانند حیواناتی که همّشان علفشان است، خوردنی‏های لذیذ مرا به خود مشغول سازد.4 کسی که همش خوردن و شهوترانی کردن باشد، در دورترین حالت از خداوند قرار دارد.5
واقعیت این است که اینها امور ارزشمندی نیستند که بتوانند معنای زندگی انسان باشند. خداوند آفرینش را برای انسان آفرید و انسان را برای خودش. حال اگر انسان دنیا را معنای زندگی‏اش بداند، زیان کرده و شکست خواهد خورد. آنچه فراتر از انسان و همه آفرینش است، خداوند است. خدا عالی‏ترین معنا برای زندگی است؛ معنایی ارشمند بلکه ارزشمندترین، و پایدار بلکه تنها مفهوم پایدار هستی، و بی‏زیان بلکه سراسر خیر و برکت. برای رسیدن به خدا و خدایی شدن است که انسان به دنیا می‏آید و زندگی می‏کند و به خاطر آن تلاش می‏کند و در آن راه قدم می‏گذارد و به همین خاطر همه سختی‏ها را تحمل می‏کند و حتی حاضر است جان دهد. به همین جهت جامعه اسلامی و به‏خصوص جامعه شیعه موفق‏ترین جوامع در معنایابی است. لذت‏طلبی و قدرت‏طلبی نهایت معنایی است که جوامع مادی برای خود دارند؛ مفاهیمی ناچیز و ناپایدار و پر درد. از این رو چنین جوامعی «عاقبت» ندارند، به خلاف جامعه اسلامی که عاقبت از آن آنان است.6
خدا، معنایی است عام که مفاهیم خرد و کلان زیادی در طول آن و زیر مجموعه آن قرار می‏گیرند. وقتی خدا، معنای زندگی قرار گرفت، هر آنچه خدایی باشد می‏تواند به نوعی معانی جزئی‏تری برای حیات فردی و اجتماعی بشر باشند. انتظار و ظهور حضرت مهدی(ع) معنای حیات برای جامعه شیعه در دوران غیبت است. بدون این مفاهیم زندگی برای شیعه بی معنا و مفهوم است. حیات اجتماعی شیعه به عنوان یک جامعه مستقل و پویا، در گرو اندیشه مهدویت شیعی است؛ اگر این معنا از جامعه شیعی گرفته شود، هویت مستقلی نخواهد داشت. شیعه به خاطر «ظهور» زندگی می‏کند و به سمت ظهور حرکت می‏کند و اینجاست که مفهوم «انتظار» شکل می‏گیرد. معنای حیات انتظار را به وجود می‏آورد و به آن «جهت» می‏دهد و آن را از ایستایی و خمودی به پویایی و تحرک تبدیل می‏کند. همچنین شیعه به خاطر مهدی و ظهور او همه سختی‏ها و ناملایمات را تحمل می‏کند. مهدی و ظهور او و حضور او و دولت او، ارزش‏های والایی هستند که می‏توان به خاطر آن همه دشواری‏ها را تحمل کرد. مهدی معنای بلندی است که کشته شدن در رکابش برترین آرزوی آزادگان است. شیعه به خاطر مهدی زنده است و به خاطر مهدی زندگی می‏کند و به خاطر مهدی تلاش می‏کند و به خاطر مهدی همه سختی‏ها را تحمل می‏کند و حتی حاضر است به خاطر مهدی جان خویش را فدا کند. در طول تاریخ غیبت چه رنج‏هایی که شیعه متحمل شده، اما هرگز هویت و حیات اجتماعی خویش را از دست نداده است. آنچه شیعه را در میان این همه مشکلات زنده و بالنده نگه داشته، این است که مهدی معنای زندگی او است ؛ در غیر این صورت، شیعه می‏بایست سال‏ها و بلکه قرن‏ها پیش نابود و در فرهنگ‏های دیگر هضم شده باشد.
جالب اینجا است که حتی در زمان دیگر معصومین نیز آنچه حیات و هویت اجتماعی شیعه را حفظ می‏کرد، ظهور و انتظار مهدی(ع) بود. این که امامان معصوم(ع) پیش از تولد و غیبت حضرت مهدی(ع) شیعه را به ظهور او و عدالت گستری‏اش نوید می‏دادند، به همین جهت بوده است. نه تنها در دوران غیبت بلکه در زمان حضور دیگر معصومین(ع) نیز یاد و نام مهدی معنابخش حیات بوده است. نام و یاد مهدی امید دل‏ها، قوت قلب‏ها، و توان بدن‏ها برای حرکت به سوی آرمان الهی بشریت است.
________________________________________
1 .سوره مؤمنون، آیه 115.
2 .روانشناسی شادی: ص 13، با کمی تلخیص و تغییر.
3 .انسان در جستجوی معنا، ص؟؟؟.
4 .نهج البلاغه، نامه 45.
5 .خصال، شیخ صدوق، ص 630.
6 .قرآن کریم: «وَالْعَـقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ (سوره اعراف، آیه 128)؛ أَلاَآ إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (سوره مجادله، آیه 22).
منبع: تبیان

مدعیان مهدویت در نهضت‏های سیاسی ـ اجتماعی
محمدحسن رجبی به اعتقاد شیعیان و اغلب دانشمندان و علمای اهل سنت و نیز بر اساس واقعیت تاریخی، پس از رحلت پیامبر اسلام، صلّی‏اللّه‏علیه‏وآله، و بویژه پس از شهادت مولای متقیان امیر مؤمنان، علیه‏السلام، اسلام از مسیر اصلی و مستقیم خود خارج شد و تعصبات نژادی و اشرافیت ایرانی و رومی، دربار خلفای مسلمان را فراگرفت و روز به روز جامعه اسلامی از شعائر اسلامی فاصله گرفت و عدالت اجتماعی رخت بربست و تفاخرات قومی و مذهبی به دنبال آن تبعیض‏های اجتماعی، سراسر جامعه اسلامی را فراگرفت.
رهایی از ظلم و جور حکام ستمگر بظاهر مسلمان و بازگشت به دوران بی‏آلایش و معنوی و مساوات اسلامی صدر اسلام، آرمان همه دردمندان مسلمان از عالم و عامی بود، اما واقعیت آن بود که پیامبر، صلّی‏اللّه‏علیه‏وآله، رحلت کرده بود و جامعه اسلامی به دلیل سالها و قرنها دوری از زمان رسول اکرم، صلّی‏اللّه‏علیه‏وآله، احیای آن دوران محال می‏نمود، ولی خاطره دوران کوتاه و طلایی صدر اسلام، آرمان اجتماعی همه مصلحان و رهبران نهضت‏های سیاسی ـ اجتماعی در جهان اسلام بوده است.
در این میان، شیعیان به دلیل اعتقاد به ظهور امام دوازدهم، حضرت مهدی، عجّل‏اللّه‏تعالی‏فرجه، که از نسل پاک پیامبر و منجی دین و آیین اوست، این آرمان را نه یک رؤیا، بل واقعیت می‏دانسته و دوران سیاه ظلم و شقاوت ستمگران را ناپایدار و زودگذر می‏پنداشته و با امید به ظهور آن امام همام و پیروزی وی بر ظالمان، در انتظار گرفتن انتقام مظلومیت خود و همنوعان خویش، آرزوی «فرج» می‏کردند و آلام خود را تسکین می‏دادند.
انتظار در تاریخ شیعه و اسلام، صُور و جلوه‏های گوناگونی داشته که در این مقال به اجمال اشاره می‏شود:
1ـ انتظار توأم با صبر
پس از حملات ویرانگرانه و وحشیانه کافران مغول به ایران، و حاکمیت یافتن آنان به جان و مال و ناموس مردم، شیعیان نشانه‏های ظهور را نزدیک می‏دیدند. یاقوت حموی، مورخ معروف قرن هفتم می‏نویسد که در سالهای نخست حمله مغول، در شهر کاشان ـ از کانون‏های عمده تشیع در ایران ـ مردم شهر، هر روز هنگام سپیده‏دم، از دروازه خارج می‏شدند و اسب زین کرده‏ای را با خود می‏بردند تا حضرت مهدی، علیه‏السلام، در صورت ظهور بر آن اسب سوار شود.1 در زمان فرمانروایی سربداران نیز نظیر همین عمل در شهر سبزوار ـ که یکی از مراکز تشیع شمرده می‏شد ـ معمول بوده است و به طوری که میرخواند در روضة‏الصفا می‏نویسد:
هر بامداد و شب، به انتظار صاحب‏الزمان، علیه‏السلام، اسب کشیدندی.
حسام‏الدین محمدبن حسام کوهستانی که روستایی شاعرپیشه بود و دیرتر از عصر یاد شده می‏زیست و در حدود 875 ق. درگذشت، منظومه‏ای به نام خورشیدنامه، در مدح امیر مؤمنان و امام عصر، علیهماالسلام، تألیف کرده است.2
2ـ ادعای مهدویت
برخی از آگاهان با اطلاع از نارضایی عمومی جامعه و اعتقاد عموم شیعیان به ظهور امام زمان، علیه‏السلام، ادعای مهدویت نمودند تا با بسیج عمومی و غلیان احساسات پیروان خود، بساط ظلم و ستم را برچینند. برخی نیز اعتقادات و احساسات پاک مردم را ابزاری برای کسب قدرت خود نمودند.
در سال 665 ق. قیام بزرگ مردم فارس، تحت رهبری شیخ شرف‏الدین ـ که خود را مهدی خوانده بود ـ به وقوع پیوست که بشدّت سرکوب شد.3 در سال 845 ق. نیز قیام مشابهی در خوزستان ایجاد شد که در رأس آن سید محمد مشعشع که از شیعیان افراطی (غالی) بود، قرار داشت. وی خود را «مقدمه» ظهور امام غایب می‏خواند و پیشگویی می‏کرد که وی بزودی ظهور خواهد کرد و عدل و داد بر روی زمین برقرار خواهد شد. به گفته یکی از مورخان، حدود 000/10 نفر در زیر لوای او گرد آمدند و در محلی بین حویزه و شوشتر، علم عصیان برافراشتند و امیران و فئودالهای محلی را از میان بردند. قیام آنان موجب نگرانی امرای فارس گردید. از اینرو لشکر فارس به قصد سرکوب وی آمد اما چون پیروان مشعشع، «فدایی» او بودند و مرگ را بر زندگی ترجیح می‏دادند، مردانه پایداری کردند و لشکر فارس شکست خورد.4 گذشته از شیعیان امامیه (اثنی عشریه) و سرزمین ایران، نهضت‏های سیاسی ـ اجتماعی متعددی توسط شیعیان غیر امامیه و نیز اهل سنت، بر ضد دولتهای وقت به وقوع پیوست که رهبران آنها، داعیه مهدویت داشته‏اند که غالباً از پایگاه اجتماعی نیرومند و حمایتهای وسیع مردمی برخوردار شدند که باختصار به آنها اشاره می‏شود:
1ـ عبداللّه‏ بن میمون (م. 251 ق.)، از اعراب خوزستان بود. وی به مقام «داعی» اسماعیلی نایل شد و از طرف امام مستور (امام زمان)، در خوزستان دعوت و تبلیغ می‏کرد. او ناگزیر پنهان شد و نخست در بصره پناهگاهی جست و سپس به سلامیه (در سوریه) گریخت و در آنجا به تبلیغ پرداخت و مبلغانی به اطراف گسیل کرد. آنان به مردم می‏گفتند که بزودی امام مستور (صاحب‏الزمان)، مهدی موعود، ظهور خواهد کرد.
2ـ در فاصله قرنهای سوم و چهارم هجری در سوریه (شامات)، داعیان اسماعیلی شایعاتی منتشر کردند که مهدی، علیه‏السلام، ظهور کرده و همان عبیداللّه‏، امام اسماعیلی است که نامش تا آن اواخر مستور بوده است. مسلم است که عبیداللّه‏ خواست از قرمطیان در عراق و سوریه استفاده کرده، قدرت را در دست گیرد. وی در سال 287 ق. در رأس قیام سوریه قرار گرفت و پس از سرکوب قیامش همرزمان و همفکران خود را به دست سرنوشت خاطره دوران کوتاه و طلایی صدر اسلام، آرمان اجتماعی همه مصلحان و رهبران نهضت‏های سیاسی ـ اجتماعی در جهان اسلام بوده است.
گذشته از شیعیان امامیه (اثنی عشریه) و سرزمین ایران، نهضت‏های سیاسی ـ اجتماعی متعددی توسط شیعیان غیر امامیه و نیز اهل سنت، بر ضد دولتهای وقت به وقوع پیوست که رهبران آنها، داعیه مهدویت داشته‏اند.
سپرد و در میان لعنت و نفرین ایشان به مصر گریخت (289 ق.) و از آنجا راهی مغرب (مراکش) شد.
مدتها بود که در مغرب، وقایع سیاسی بسیار مهمی جریان داشت. در سال 282 ق. از مرکز اسماعیلی سلامیه، مبلّغی جدّی و بلیغ به نام ابوعبداللّه‏ شیعی ـ که اصلاً از سرزمین یمن بود ـ بدانجا گسیل شده بود. وی نخست محتسب بصره بود و پس از آن به اسماعیلیه پیوسته بود. او در تونس از نارضایی بربرها از سیاست داخلی دودمان محلی اغالبه (184ـ297 ق.) استفاده کرد. بربران در 297 ق. قیام کردند و سلطنت اغالبه را سرنگون ساختند. ابوعبداللّه‏ در اوایل زمستان 298 ق. در شهر رقاده به سمت امامت و خلافت، اعلام، و امیرالمؤمنین و «مهدی» نامیده شد.
3ـ در فاصله قرن های سوم و چهارم هجری، رهبران قیامهای قرمطی یعنی حمدان قرمط و عبدان گویا، از طرف رئیس پنهانی فرقه که «صاحب‏الظهور» نامیده می‏شده و محل اقامتش مجهول بوده، عمل می‏کردند. پس از تأسیس دولت قرمطیان در بحرین (286 ق.) که مرکز آن شهر لحسا بوده، ابوسعید حسن الخبابی که گویا از طرف «صاحب‏الظهور» یا رئیس مخفی فرقه به آنجا گسیل شده بود، در رأس آن قرار گرفت. وی عملاً در حکومت خویش کمال استقلال را داشت.
4ـ محمد بن عبداللّه‏ تومرت، معروف به مهدی اهرعی، مکنّی به ابوعبیداللّه‏، که اصل او از جبل‏السوس در انتهای مغرب (مراکش) بود به سرزمینهای شرقی سفر کرد و به عراق رفت و از ابوحامد محمد غزالی و دانشمندان دیگر دانش آموخت و به زهد و پرهیزگاری و تقوا شهرت یافت. سپس به مصر و شمال افریقا رفت و سرانجام در مغرب سکونت گزید و دولت بزرگی در اوایل قرن ششم تأسیس کرد که به دولت عبدالمؤمن شهرت یافت.5 5ـ عباس فاطمی که در اواخر سده هفتم هجری در مغرب ظهور کرد و خود را مهدی نامید و هواداران زیادی دور خود جمع کرد و کارش بالا گرفت و شهر مانس را تصرف کرد و بازار شهر را سوزاند و عاملان خود را به اطراف و اکناف فرستاد لکن پیش از آنکه دولتی تشکیل دهد کشته شد و دعوی او پایان یافت.6 6ـ محمدمهدی سنوسی که در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی / سیزدهم هجری در مغرب ادعای مهدویت کرد. اصل او از جبل سوس بود. پدرش شیخ محمد در ناحیه جغبوب (جربوب)، نزدیک واخه‏سیوا اقامت داشت و علاوه بر آنجا ـ که مقر اصلی او بود ـ نزدیک به 300 زاویه در بلاد مغرب دایر کرده بود که به نشر تعالیم او می‏پرداختند. وی پیش از وفات خود اشاره کرده بود که مهدی منتظر بزودی ظهور خواهد کرد. و شاید پسرش باشد و ظهور او در آخر قرن سیزدهم خواهد بود. مهدی، مردی خردمند، مقتدر و سخت‏کوش بود و از کرامات مشهور او خیمه‏ای جادویی بود که در جنگها همراه می‏برد و پیروانش معتقد بودند که آن خیمه، هیچگاه از ذخایر و آذوقه تهی نمی‏شود.
7ـ محمد احمد سودانی، معروف به مهدی سودانی (1848 ـ 1885 م. / 1264 ـ 1292 ق.) از مهمترین و معروفترین مدعیان مهدویت بود. وی از قبیله دناقله بود و در سودان به دنیا آمد. پدرش عبداللّه‏ نام داشت و به قایق‏سازی مشغول بود. محمد احمد به تعلیم علوم دینی پرداخت و در ضمن مراتب طریقت را نیز گذراند و با نرمخویی، تیزهوشی و سخنوری خود و از همه مهمتر زهد و تقوای خویش که زبانزد همگان بود، مردم را به خود جذب کرد. او به امر به معروف و نهی از منکر پرداخت و مردم را به رعایت موازین شرعی دعوت نمود و در سال 1881 م./ 1297 ق. که زمینه دعوت خود را مهیا دید ادعای مهدویت کرد و خود را همان مهدی منتظر، علیه‏السلام، نامید. آنچه موجب دعوی محمد احمد گردید به طور عمده به این شرح است:
الف) انتظار اکثر مسلمانان و از آن جمله مردم سودان برای ظهور گذشته از شیعیان امامیه (اثنی عشریه) و سرزمین ایران، نهضت‏های سیاسی ـ اجتماعی متعددی توسط شیعیان غیر امامیه و نیز اهل سنت، بر ضد دولتهای وقت به وقوع پیوست که رهبران آنها، داعیه مهدویت داشته‏اند.
مهدی، علیه‏السلام؛ ب) اعتقاد شیوخ قبایل و فقهای سودان بر اینکه مهدی، علیه‏السلام، از میان آنان ظهور خواهد کرد و این عقیده خود را به روایاتی از ائمه حدیث (اهل سنت) مستند می‏کردند؛ ج) دریافت مالیات سنگین از مردم سودان که همراه با فشار، آزار و توهین به مالیات دهندگان بود. حتی از زنان و کودکان سودانی، مالیات گرفته می‏شد. مردم سودان سالانه سه بار مالیات می‏پرداختند. یک بار برای فرماندار، یک بار برای قاضی و یک بار برای مأموران مالیات، کشاورزان برای کشت گندم، استفاده از آب نیل و قایقرانی در نیل نیز مالیات می‏دادند و خانه‏های کسانی که در پرداخت این مالیات‏ها تأخیر می‏کردند سوزانده می‏شد؛ د) خرید و فروش مردم سودان به عنوان «برده»، تجارت پردرآمدی برای تجار سودانی بود. صدها هزار نفر از جوانان سودانی به عنوان کارگر و خدمتگزار به قیمت نازلی خریداری شده و با قیمت گزافی فروخته می‏شدند و به کارهای شاق و طاقت‏فرسا در سرزمینهای دوردست می‏پرداختند. مأموران دولتی از تجار برده، مالیات گزافی می‏گرفتند و پس از آنکه تجارت برده منسوخ شد آنان همچنان از تجار مزبور، مالیات مطالبه می‏کردند. وقتی دعوت محمد احمد سودانی گسترش یافت، تجار ناراضی سودانی دعوت او را لبیک گفته و در تقویت او کوشیدند.
مهدی سودانی چند بار با نیروهای مصری ـ انگلیسی جنگید و آنان را شکست داد و شهر خارطوم را به تصرف خود درآورد و دولت مستقلی تشکیل داد. مهدی سودانی با قدرت تمام به سازماندهی حکومت خود پرداخت و امور کشور را به سه بخش لشکری، مالی و قضایی تقسیم کرد و فرماندهی لشکر را به خلیفه خود، عبداللّه‏ تعایشی سپرد. او از طریق اخذ زکوة، فطریه و عشریه کشور را اداره می‏نمود و در اجرای شریعت سختگیر بود. او پیش از مرگ در 21 ژوئن 1885، عبداللّه‏ تعایشی را به جانشینی خود برگزید و از همگان خواست تا با او بیعت کنند.7 8ـ و بالاخره در ایران نیز در سال 1262 ق. یکی از شاگردان سیدکاظم رشتی به نام سید علی‏محمد شیرازی خود را نماینده (باب) امام زمان، علیه‏السلام، دانست و پس از اینکه گروهی به او گرویدند، دعوی مهدویت کرد. علما با ادعای پوچ او مخالفت نمودند. و با فشار آنها در جلسه مناظره شرکت کرد اما از پاسخهای اولیه درماند و پس از آنکه چوب مفصلی خورد توبه کرد و آزاد شد اما بار دیگر دعوتش را ادامه داد و سپس دستگیر و در قلعه چهریق زندانی گردید. پیروانش با حمایت سفرای روسیه و انگلستان در گوشه و کنار کشور شورش ضد دولتی به راه انداختند. اما این شورشها با هوشیاری و مقاومت مردم و همکاری قشون دولتی سرکوب گردید و باب نیز اعدام شد. بدین ترتیب دعوی باب که می‏رفت تا کشور را به هرج و مرج و دودستگی و نهایتاً تجزیه بکشاند در نطفه خفه گردید.8
________________________________________
1. به نقل از: ای. پ. پطروشفسکی، نهضت سربداران خراسان، ترجمه کریم کشاورز، تهران، پیام، چاپ سوم، 1351، ص15 و 16.
2. همان، ص16.
3. همو، اسلام در ایران، ترجمه کریم کشاورز، تهران، پیام، چاپ چهارم، 1354، ص373.
4. همان، ص380 و 381 و نیز رجوع شود به کتاب مشعشیان، نوشته احمد کسروی.
5 و 6. جرجی زیدان، مشاهیرالشرق فی‏القرن التاسع عشر، جزء اول، ص61ـ63.
7. برای اطلاع بیشتر از شرح حال مهدی سودانی رجوع شود به منبع فوق، ص61ـ115، تاریخ سودان.
7. برای اطلاع بیشتر از شرح حال مهدی سودانی رجوع شود به منبع فوق، ص61ـ115، تاریخ سودان.
8. برای اطلاع از دعاوی باب، رجوع شود به فتنه باب، نوشته اعتضاء السلطنه که کمی پس از رفع آن فتنه نوشته است.
منبع: تبیان

ولایت امام مهدی علیه السلام
امام مهدی (ع) - مکتب مهدویت
پرسش : ولایت به چه معنایی است؟
پاسخ : ولایت در لغت به معنای قرب ونزدیکی است.
فیومی می گوید: «وَلْی مثل فَلْس به معنای قرب ونزدیکی است».(مصباح المنیر، ماده ولی)
در اقرب الموارد آمده است: «وَلْی عبارت است از قرار گرفتن فرد یا شئ دوم به دنبال فرد یا شئ اول بدون فاصله ...».(اقرب الموارد، ماده ولی)
راغب اصفهانی می گوید: «ولاء وتوالی به معنای آن است که دو چیز ویا بیشتر طوری کنار هم قرار گیرند که بین آن دو، غیر از خود آنها چیز دیگری فاصله نبوده باشد».(مفردات راغب، ص 523)
با توجّه به حالات اولیه انسان در کاربرد الفاظ واینکه معمولاً کلمات را در آغاز برای بیان معانی مربوط به محسوسات به کار می برد، می توان گفت:
واژه « ولایت» در آغاز برای قرب ونزدیکی خاص در محسوسات «قرب حسی» به کار رفته است، آن گاه برای قرب معنوی استعاره آورده شده است. بر این اساس، هر گاه این واژه در امور معنوی به کار می رود بر نوعی از نسبت قرابت دلالت می کند ولازمه آن این است که ولیّ نسبت به آنچه بر آن دلالت دارد دارای حقّی است که دیگری ندارد ومی تواند تصرّفاتی را بنماید که دیگری جز به اذن او نمی تواند. مثلاً ولیّ میّت می تواند در اموال او تصرف کند. این ولایت او ناشی از حق وراثت است. کسی که بر صغیر ولایت دارد حق تصرف در امور وی را دارد، وکسی که ولایت نصرت دارد می تواند در امور منصور «آن کسی که نصرتش را عهده دار است» تصرف کند. خداوند ولی امر بندگان خویش است یعنی امور دنیوی واخروی آنها را تدبیر می کند واو ولیّ مؤمنان است، یعنی بر آنها ولایت خاص دارد.
بنابراین، حاصل معنای ولایت در همه موارد استعمال آن، گونه ای از قرابت است که منشأ تصرف ومالک بودن تدبیر است.(المیزان، ج 6، ص 12)
به عبارت دیگر: ولایت، نوعی اقتراب ونزدیکی به چیزی است، به گونه ای که موانع وحجاب ها از میان برداشته می شود.(المیزان، ج 5، ص 368)
حال اگر کسی با ریاضت های نفسانی وقابلیّت هایی که برای خود ایجاد کرده، واز طرفی دیگر مورد عنایات والطاف الهی قرار گرفته وبه مقام قرب تامّ الهی نایل شود، این چنین شخصی از جانب خداوند بر مردم ولایت دارد، ولایتی که لازمه آن این است که ولی نسبت به آنچه بر آن دلالت دارد، دارای حقّی است که دیگری ندارد واو می تواند تصرّفاتی بنماید که دیگری جز به اذن او نمی تواند. وهمه اینها به اذن واراده ومشیّت خداوند است.
پرسش : معنای ولایت تکوینی امام چیست؟
پاسخ : مقصود از ولایت تکوینی آن است که فردی بر اثر پیمودن راه بندگی آن چنان قرب وکمال معنوی پیدا کند که به فرمان واذن الهی بتواند در جهان تصرف نماید. «ولایت تکوینی» یک کمال روحی ومعنوی است که در سایه عمل به تکالیف الهی وقوانین شرع در درون انسان پدید می آید وسرچشمه مجموعه ای از کارهای خارق العاده می گردد. این نوع ولایت بر خلاف «ولایت تشریعی» کمال وواقعیتی است اکتسابی، وراه کسب برخی از مراتب آن به روی همه باز است، وامام می تواند به بالاترین مراتب آن برسد.
ولی مقاماتی که در «ولایت تشریعی» بیان گردیده، همه موهبت خداوندی است که پس از تحصیل یک سلسله زمینه ها، چیزی جز خواست خداوند در آن دخالت ندارد.
پرسش : ولایت تکوینی دارای چه نتایجی است؟
پاسخ : در مصباح الشریعه آمده است: «العبودیّة جوهرة کنهها الربوبیّة»؛ «بندگی وپیمودن قرب به خدا، گوهری است که نتیجه آن خداوندگاری وکسب قدرت وتوانایی بیشتر است.»(مصباح الشریعه، ح 1)
قرب الهی آثار فراوانی دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
1 - تسلّط بر نفس
خداوند متعال می فرماید: «إِنَّ الصَّلوةَ تَنْهی عَنِ الفَحْشآءِ وَالمُنْکَرِ»؛ «نماز انسان را از منکرات وبدی ها باز می دارد.»(سوره عنکبوت، آیه 45)
2 - بینش خاص
از مزایای قرب الهی این است که انسان در سایه صفا وروشنی دل، بینش خاصی پیدا می کند که با آن حق وباطل را به روشنی تشخیص می دهد وهرگز گمراه نمی شود.
قرآن می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً»؛ «ای کسانی که ایمان آوردید، اگر پرهیزکار باشید خدا به شما نیرویی می بخشد که با آن، حق وباطل را به خوبی تشخیص می دهید.»(سوره انفال، آیه 29)
3 - نفی خواطر
پویندگان راه عبودیت به واسطه تکامل وقدرتی که در سایه بندگی می یابند، بر تمام اندیشه های پراکنده خود مسلّط می شوند ودر حال عبادت آن چنان تمرکز فکری وحضور قلب دارند که از غیر خدا غافل می شوند وغرق جمال وکمال خدا می گردند.
ابوعلی سینا می گوید: «عبادت، نوعی ورزش برای قوای فکری است که بر اثر تکرار وعادت به حضور در محضر خدا، فکر را از توجه به مسائل مربوط به طبیعت وماده، به سوی تصورات ملکوتی می کشاند. قوای فکری تسلیم باطن وفطرت خدا جوی انسان می گردد ومطیع او می شوند».(اشارات، ج 3، ص 370)
4 - خَلع نفس
در جهان طبیعت، روح وبدن نیاز شدیدی به یکدیگر دارند. ولی گاهی روح، بر اثر کمال وقدرتی که از جانب قرب الهی پیدا می کند از استخدام بدن بی نیاز می شود ومی تواند خود را از بدن خلع نماید.
5 - تصرف در جهان طبیعت
در پرتو عبادت وقرب الهی، نه تنها حوزه بدن تحت فرمان انسان قرار می گیرد، بلکه جهان طبیعت مطیع انسان می گردد وبه اذن پروردگار در پرتو نیرووقدرتی که از تقرب به خدا کسب نموده است در طبیعت تصرف می کند ومبدأ یک سلسله معجزه ها وکرامات می شود، ودر حقیقت دارای قدرت بر تصرف وتسلط برتکوین می شود.
پرسش : آیا امام می تواند ولایت تکوینی داشته باشد؟
پاسخ : ولایت تکوینی امام معصوم همچون امام زمان (ع) را با چند مقدمه می توان به اثبات رساند:
الف . قرآن درباره آصف بن برخیا می گوید: «قالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الکِتابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُک فَلَمّا رَءآهُ مُسْتَقِرّاً عِنْدَهُ قالَ هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّی...»؛(سوره نمل، آیه 40)
«کسی که دانشی از کتاب [آسمانی] داشت گفت: پیش از آنکه چشم بر هم زنی، آن را نزد تو خواهم آورد. و هنگامی که [سلیمان] آن [تخت] را نزد خود ثابت و پابرجا دید گفت: این از فضل پروردگار من است.»
ب . از برخیآیات دیگر استفاده می شود که خداوند وگروهی دیگر که عالم به کلّ کتابند بین پیامبر ومردم گواه می باشند.
خداوند متعال می فرماید: «قُلْ کَفی بِاللَّهِ شَهِیداً بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الکِتابِ»؛ «بگو: کافی است که خداوند، وکسی که علم کتاب نزد اوست، میان من وشما گواه باشند.»(سوره رعد، آیه 43)
ج . ونیز در قرآن آمده است که تنها مطهرون هستند که حقیقت معارف قرآنی را مس کرده وبه آن راه می یابند. «لایَمَسُّهُ إِلَّا المُطَهَّرُونَ»؛ «وجز پاکان نمی توانند به آن دست یابند.»(سوره واقعه، آیه 79)
د . قرآن کریم «مطهرون» را خود مشخص کرده ومصداق آن را اهل بیت پیامبر (ص) که شامل خود حضرت نیز هست معرفی کرده است، آنجا که می فرماید: «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ البَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»؛ «همانا خدا چنین می خواهد که هر رجس وپلیدی را از شما خاندان نبوت دور سازد وشما را از هر عیبی پاک ومنزه گرداند.»(سوره احزاب، آیه 33)
ه . در تشخیص مصداق اهل بیت در این آیه باید به روایات مراجعه کرد، زیرا قرآن می فرماید: «وَأَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ»؛ «وبر تو قرآن را فرستادیم تا بر امت آنچه فرستاده شد بیان کنی.»(سوره نحل، آیه 44)
و . با مراجعه به روایات فریقین از شیعه وسنی پی می بریم که مقصود از اهل بیت در آیه تطهیر، پیامبر اکرم (ص)، علی، فاطمه، حسن وحسین: می باشند.(صحیح مسلم، ج 7، ص 130 ؛ صحیح ترمذی، ج 5، ص 656، کتاب المناقب)
اگر چه حصر در آیه، اضافی است در مقابل همسران پیامبر (ص) وسایر صحابه، تا آنها از شمول آیه خارج گردند. در نتیجه آیه تطهیر شامل بقیه اهل بیت: از دوازده امام نیز می شود.
نتیجه اینکه: اهل بیت عصمت وطهارت از ولایت تکوینی برخوردارند.
بریده بن معاویه می گوید: از امام باقر (ع) درباره آیه «قُلْ کَفی بِاللَّهِ شَهِیداً بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الکِتابِ» سؤال کردم؟ حضرت فرمود: «آیانا عنی، وعلیّ أوّلنا وأفضلنا وخیرنا بعد النبیّ (ص)»؛ «تنها ما را قصد کرده است، وعلی (ع) اول وافضل وبهترین ما بعد از پیامبر (ص) است.»(کافی، ج 1، ص 229، ح 6)
پرسش : آیا «ولایت تکوینی» به معنای تفویض است؟
پاسخ : برخی گمان کرده اند که «ولایت تکوینی امام» به معنای تفویض امر عالم به شخص امام است که این با عقیده توحید افعالی سازگاری ندارد. وقرآن نیز یهود را به جهت این عقیده شدیداً مورد سرزنش قرار داده است.(سوره مائده، آیه 64)
برای جمع بین اعتقاد به «توحید افعالی» واینکه در عالم وجود هیچ کاری بدون اراده ومشیت خداوند انجام نمی گیرد واعتقاد به «ولایت تکوینی» امام باید گفت:
اولاً: هرگز تمام امور عالم به امام واگذار نشده است.
ثانیاً: در آن اموری نیز که امام تصرف تکوینی می کند همانند سایر امور، اراده ومشیّت خاص الهی نیز بر آن تعلّق گرفته است.
پرسش : آیا «ولایت تکوینی» متعلق به خداوند است؟
پاسخ : برخی می گویند ازآیات قرآن استفاده می شود که ولایت تنها متعلق به خداوند است.
قرآن کریم می فرماید: «أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیآءَ فَاللَّهُ هُوَ الوَلِیُّ وَهُوَ یُحْیِ المَوْتی وَهُوَ عَلی کُلِّ شَیٍْ قَدِیرٌ»؛ «آیا آنها غیر از خدا را ولیّ خود برگزیدند؟! در حالی که ولی فقط خداوند است واوست که مردگان را زنده می کند واوست که بر هر چیزی تواناست.»(سوره شوری، آیه 9)
ونیز در جای دیگر می فرماید: «وَما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِیٍّ وَلا نَصِیرٍ»؛ «وبرای شما به جز خدا، ولی ویاری کننده ای نیست.»(سوره شوری، آیه 31)
از جمع بین اینآیات وآیات دیگر استفاده می شود که «ولایت» در اصل برای خداوند متعال است ودیگران به جهت قرب به خدا وبه اذن او از این مقام بهره مند می شوند.
لذا در سوره مائده می خوانیم: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصِّلوةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکوةَ وَهُمْ راکِعُونَ»؛ «سرپرست وولی شما تنها خداست وپیامبر او وآنها که ایمان آورده اند، همان ها که نماز را برپا می دارند ودر حال رکوع زکات می دهند.»(سوره مائده، آیه 55)
ونیز در سوره تحریم می خوانیم: «وَإِنْ تَظاهَرا عَلَیْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَجِبْرِیلُ وَصالِحُ المُؤْمِنِینَ وَالمَلآئِکَةُ بَعْدَ ذلِکَ ظَهِیرٌ»؛ «واگر بر ضد او [پیامبر7] دست به دست هم دهید [کاری از پیش نخواهید برد] زیرا خداوند ولی اوست وهمچنین جبرئیل ومؤمنان صالح وفرشتگان بعد از آنان پشتیبان اویند.»(سوره تحریم، آیه 4)
پرسش : اگر امام ولایت تکوینی دارد پس چرا در مواقع ضروری از آن استفاده نمی کند؟
پاسخ : برخی می گویند: اگر امام دارای ولایت تکوینی وحق تصرف در نظام تکوین است، چرا در مواقع ضرورت، در تقدیرات الهی تصرّف نمی کند تا بلا را از خود دور کرده، دشمنان خود را ریشه کن کند وتمام امکانات را برای خود جلب نماید.
اولاً: قبل از هر چیز این نکته را باید ملتفت باشیم که چه بسا اموری را که گمان می کنیم برای ما ضرر دارد در حالی که خیر محض است، ونیز به عکس چه بسا اموری که گمان می کنیم برای ما خیر است در حالی که شر محض است. ما این را نمی دانیم، اگر چه علاّم الغیوب وهر که را که خداوند خواسته واو را از علم غیب مطلع ساخته است از آن اطلاع دارد. لذا نباید به ظاهر امر قضاوت کرد که چرا امام این مصیبت را از خود دور نکرد واین منفعت را برای خود تحصیل ننمود.
قرآن می فرماید: «کُتِبَ عَلَیْکُمْ القِتالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ وَعَسی أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسی أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ»؛ «جهاد در راه خدا بر شما مقرر شد، در حالی که برایتان ناخوشایند است. چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید، حال آنکه خیر شما در آن است ویا چیزی را دوست داشته باشید، حال آنکه شرّ شما در آن است.»(سوره بقره، آیه 216)
ونیز می فرماید: «فَعَسی أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَیَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْراً کَثیراً»؛ «چه بسا چیزی خوشایند شما نباشد وخداوند خیر فراوانی در آن قرار می دهد.»(سوره نساء، آیه 19)
ثانیاً: امام از آنجا که تسلیم تقدیرات الهی است در هر کاری دست به تصرف تکوینی نمی زند وخلاف اراده وتقدیر ومشیت الهی گام بر نداشته واقدام عملی انجام نمی دهد.
ثالثاً: اراده حتمی اولی خداوند بر آن است که در این دار تکلیف هر کاری بر روال طبیعی واز روی اختیار انجام می گیرد و حتی الامکان از معجزه و خرق نظام طبیعت استفاده نشود.
رابعاً: هرگز انسان معصوم در نظام تکوین به جهت مصالح شخصی اقدام وتصرّفی بر خلاف مقدرات الهی انجام نمی دهد، واگر معجزه واعمال ولایتی کند به جهت مصالح نوعی بشر وعالم است که این هم مطابق اراده وخواست ومشیت خداوندی است.
منبع: تبیان

ویژگیهای تبلیغی قرآن درباره موعود آخرالزمان
محمود محمدی عراقی آنچه فرا روی شماست، بخش اول از گفتگوی موعود با «حجة‏الاسلام والمسلمین محمدی عراقی‏»، نماینده ولی فقیه و سرپرست‏سازمان تبلیغات اسلامی، درباره ویژگیهای تبلیغی قرآن و نقش موعود آخرالزمان است، امید که مطلوب طبع لطیف خوانندگان موعود واقع شود. ان‏شاءالله موعود: با تشکر از اینکه فرصت انجام این گفتگو را فراهم آوردید، به عنوان اولین سؤال، ویژگیهای تبلیغی قرآن را بفرمایید.
محمدی عراقی: ضمن تشکر از پدیدآورندگان این نشریه مبارک، به شما که اولین نشریه اختصاصی درباره امام عصر ، علیه‏السلام، را منتشر کرده‏اید تبریک می‏گویم. تا آنجا که من اطلاع دارم «موعود» اولین نشریه‏ای است که اختصاص به آن حضرت دارد و شاید که در جهان منحصر به فرد باشد. همچنین فرارسیدن میلاد مسعود و فرخنده حضرت مهدی ، علیه‏السلام، را که برای مردم و ما یکی از شادی‏بخش‏ترین روزهاست تبریک می‏گویم.
اولین نکته اینست که قرآن کریم، موعود آخرالزمان را به عنوان یک نتیجه قطعی و یقینی معرفی می‏کند. در آیه شریفه «و نرید ان نمن علی‏الذین استضعفوا فی‏الارض و نجعلهم ائمة و نجعلهم وارثین‏» (1) و همچنین و آیه دیگر از سوره نور، ملاحظه می‏کنید که از این موضوع به عنوان یک اراده الهی با کمال قاطعیت و حتمیت‏یاد شده است و یا در آیه شریفه «وعدالله الذین امنوامنکم و عملوالصالحات لیستخلفنهم فی‏الارض کمااستخلف الذین من قبلهم...»، (2) از آن به عنوان یک وعده الهی ذکر شده است و این یکی از ویژگیهای خاص قرآن کریم است. در واقع، آیات فوق، رابطه بین «موعود آخرالزمان‏» و «بینش توحیدی‏» را بیان می‏کند و بر حتمیت و قطعیت آن تاکید دارد.
نکته دوم در این باره آنست که، قرآن کریم، ظهور آن منجی موعود را با آرزوها و فطرت حق‏طلبانه و عدالتخواهانه بشر پیوند زده است. بدان معنی که با توجه به استضعاف بشر، وعده خداوند، حاکمیت دادن صالحان و مستضعفان بر پهنه زمین است.
در طول تاریخ، انسان همیشه در آرزوی تحقق یک حکومت صالح و دور از ظلم و بی‏عدالتی بوده است. قرآن حکیم در معرفی حکومت‏حضرت مهدی ،علیه‏السلام، و موعود آخرالزمان، روی این خواست فطری انسان انگشت گذاشته است. باید توجه داشت که همه قیامهایی که علیه ستمکاران صورت گرفته، بر اساس همین خواست فطری بشر بوده است اما، متاسفانه این تمنا تحقق نیافته است.
در آیات قرآن اشاره شده که مهدی موعود، کسی است که بر مستضعفین منت می‏نهد و آنها را نجات می‏بخشد و پیشوای جامعه بشری قرار می‏دهد.
در آیه، «و لقد کتبنا فی‏الزبور من بعدالذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون‏» (3) پایان سعادتمندانه حیات انسان، همراه با حاکمیت صالحان بر کره زمین است موعود: آیا قرآن این امر را مختص مسلمین اعلام می‏کند؟ محمدی عراقی: خیر، قرآن بر این نکته تاکید می‏ورزد که اعتقاد به موعود آخرالزمان، تنها به شیعیان و مسلمانان اختصاص ندارد. بلکه، تمام پیامبران گذشته، بشارت فرارسیدنش را داده‏اند. چنانکه در آیه شریفه، «و لقد کتبنا فی‏الزبور... » ذکر شده است.
چنانکه می‏دانید، زبور کتاب دینی حضرت داوود ،علیه‏السلام، است. قرآن ما را آگاه می‏سازد که در زبور، وعده فرارسیدن موعود داده شده است و این خود یکی از نکات ظریف و تبلیغی قرآن است.
نکته دیگر اینکه، اصولا قرآن با آوردن تمثیلهایی از امم گذشته، سنت اصلاح‏گرایی و تغییر و تحول را یک «سنت الهی‏» و «قانون آسمانی‏» معرفی می‏کند و از امم پیشین نیز در این باره مثال می‏آورد.
در همان سوره مبارک نور، آیه 55، قرآن مجید برای آنکه، حالت استبعادی و بعید دانستن ظهور موعود را از ذهن انسان دور کند، می‏فرماید: «کمااستخلف الذین من قبلهم...» یعنی این وعده الهی، یک سنت است، چنانکه قبلا هم بوده. مثلا در امت موسی ،علیه‏السلام، هم بوده و این خداوند است که جایگزینی حکومتی و نظامی به جای حکومتی دیگر را وعده داده است. لذا، آن خداوندی که مدبر انسان و جهان است، قادر است روزی وعده ظهور موعود و منجی آخرالزمان را محقق سازد.
موعود: صرف نظر از بیانات کلی، آیا به صورت واضح‏تر و مشخص‏تر قرآن به امر ظهور موعود اشاره دارد؟ محمدی عراقی: بله، در قرآن، اشارات بسیاری آمده که ائمه معصومین ، علیهم‏السلام، در روایات خود، آن اشارات را صریحا مرتبط با موضوع موعود آخرالزمان دانسته‏اند.
موعود: لطفا نمونه‏هایی را ذکر بفرمایید.
محمدی عراقی: خداوند با بیانی تمثیلی به این موضوع اشاره دارد و قرآن می‏فرماید:
«ان عدة‏الشهور عندالله اثناعشر شهرا» (4) خداوند در این آیه اشاره به ماههای دوازده‏گانه دارد، و بیان می‏کند که نزد خداوند تعداد ماهها دوازده‏تا است. روایات این آیه را تفسیر نموده‏اند و منظور از ماههای دوازده‏گانه را وجود و حضور دوازده امام در میان انسانها دانسته‏اند که طبق همان روایات، آخرین آنها، حضرت مهدی، علیه‏السلام، است.
بعضی از علمای گذشته، درباره آیاتی که مرتبط با موضوع موعود آخرالزمان است کتب مفصلی نوشته‏اند. ذکر آیات مرتبط با این موضوع بحث مفصلی می‏طلبد که ما را از موضوع این گفتگو دور می‏سازد.
نکته دیگری که قرآن بدان متذکر است، آنست که منجی و موعود، به مثابه مشعل امید در جامعه و قلب انسانها معرفی شده‏است. چنانکه ایشان را به عنوان «بقیة‏الله‏» (5) معرفی می‏نماید.این مطلب خود نکته ظریف و روانی در امر تبلیغ و تعلیم و تربیت است ، چون انسان به امید دلبسته است و با امید زنده است و سخت‏ترین بحران برای انسان آنست که به ورطه یاس و ناامیدی بیفتد. از همین رو، قرآن، نقطه روشن و امیدبخش را در دل انسان، موعود آخرالزمان معرفی می‏کند.
موعود: اجازه بدهید بپرسیم اصولا انسان چه وقت و یا به چه دلیل به ورطه پوچی و یاس می‏افتد؟ محمدی‏عراقی: از قرآن چنین استنباط می‏شود که، انسان موجودی است که همواره می‏خواهد رابطه‏ای با جهان بی‏نهایت و ماوراءالطبیعه داشته باشد و این ارتباط نیازمند وسیله و اسبابی است تا امکان این ارتباط را فراهم می‏سازد. این ارتباط به دلیل ضعف و ناتوانی انسان معمولی، از طریق امامت و ولایت ممکن می‏شود. چنانچه انسان، احساس کند که هیچ رابطه‏ای با آن عالم ماورایی ندارد و یا معلق مانده، دچار پوچی می‏شود و احساس می‏کند به بن‏بست رسیده است. این نیز از همان شعله‏های درونی انسان است و از نشانه‏های وجود فطرت الهی در کالبد آدمی بهمان سان که در عصر کنونی، در قرنی که ظاهرا متمدن‏ترین مردمان زندگی می‏کنند، این بیماری به جان انسان افتاده است که آدمیان احساس می‏کنند با ابدیت ارتباط ندارند.
این نکته، یکی از وجوه مهم تبلیغی قرآن است. امامت، تجلی عینی ارتباط انسان با خداست، ارتباط انسان با ماوراءالطبیعه .
موعود: ویژگیهای تبلیغی اهل‏بیت ، علیهم‏السلام، دراین‏باره چگونه است؟ محمدی عراقی: روایات اسلامی و احادیث اهل‏بیت ،علیهم‏السلام، درباره موعود آخرالزمان بسیارند، اما یکی از مهمترین ویژگیهای این روایات تکیه بر موضوع «عدالت‏» است. چه، روایاتی که از پیامبر اکرم ، صلی‏الله‏علیه‏وآله، در این باره رسیده همه ، مورد تاکید اکثر فرق شیعه و سنی است. شاید معروفترین آنها، حدیث معروف عدل است که می‏فرمایند:
«یملاالله به‏الارض عدلا قسطا کما ملئت جورا و ظلما» خداوند زمین را از قسط و عدل پر می‏سازد پس از آنکه از ظلم و جور پر شده باشد. (6) اگر توجه کنیم درمی‏یابیم که همین موضوع «عدل‏» هم که در روایات ائمه بر آن تکیه کرده‏اند، بر اساس نوعی آرمانخواهی است و متکی بر بینش عدالتخواهانه بشر است.
انسان به طور طبیعی از ظلم و ستم بیزار و جوینده عدالت است. بنابراین، همیشه در انتظار روزی به سرمی‏برد که عدالت‏حقیقی برقرار شود. موعود آخرالزمان، به‏عنوان تجسم این آرزوی بشر، معرفی شده است. به این معنی که روزی فرا می‏رسد که تمام ستمهای تاریخی، تبعیضها و ظلمها پایان می‏پذیرد و عدالت‏به‏دست مهدی،علیه‏السلام، برقرار می‏شود، آن‏هم یک عدالت جهانی و فراگیر و نه محدود و منطقه‏ای.
یکی دیگر از وجوه بیانات اهل بیت در این‏باره، برانگیختن «احساس شوق و اشتیاق‏» انسان است‏برای آنکه منتظر باشد.
به حدیث معروفی که از منابع معتبر ذکر شده اشاره می‏کنم; نبی‏اکرم، صلی‏الله‏علیه‏وآله، فرمودند:
«افضل اعمال امتی‏انتظارالفرج‏» بالاترین عبادت امت من انتظار فرج است. (7) این حدیث معتبر به عبارتی یک نوع تربیت عملی است‏برای ما که همواره حالت اشتیاق و انتظار داشته باشیم. چنین انسانی هیچ‏گاه و هیچ زمانی حتی اگر در سخت‏ترین شراط تاریخی باشد ، احساس ناامیدی نمی‏کند و همیشه نورامید در دلش روشن است و این اشتیاق و انتظار ، او را در برابر شرایط دشوار مقاوم می‏کند.
نکته سومی که در بیانات اهل بیت، علیهم‏السلام، درباره حضرت مهدی، علیه‏السلام، مشاهده می‏شود، توجه به موضوع «آمادگی برای ظهور» است و احساس حضوری دائمی و واقعی در نسبت‏با امام عصر، علیه‏السلام، زیرا ایشان به عنوان یک انسان الهی ، همواره ناظر و شاهد اعمال ما هستند و همه افعال ما ، در مقابل چشم ایشان حاضر است.
باید توجه داشت که این حضور و نظارت حضرت، ریشه قرآنی نیز دارد. نکته مهمی که در مبحث مربوط به ویژگی امام قابل بحث است و ضمنا مطابق با باور ما، منطبق با آیات سوره مبارک قدر نیز هست این است که ، در شب قدر همه آنچه را که انسان انجام می‏دهد و نامه اعمالش به حضور امام زمان ، علیه‏السلام، تقدیم می‏شود. در روایات دیگر هم به این نکته توجه شده که انسان مؤمن به امامت و ولایت ، همواره باید، حضور دائمی ایشان را احساس کند و بداند که هر اندازه که این احساس حضور بیشتر باشد، تاثیر آن هم در زندگیش بیشتر می‏شود.
موعود: در تبلیغ موضوع مهدویت و انتظار، چه نکاتی را می‏بایست مورد توجه قرار داد؟ محمدی عراقی: در این باره هم هیچ راهنمایی بهتر از روایات و آیات نیستند. بی‏گمان باید دید که پیامبر اکرم ، صلی‏الله و علیه و آله، و ائمه اطهار ، علیهم‏السلام، چگونه آن حضرت را معرفی نموده‏اند.
یکی از مسائل مهم ، در معرفی امام عصر، علیه‏السلام ، معرفی ایشان به عنوان شخصیتی فراگیر است‏به گونه‏ای که فراتر از هر مذهب و ملیتی برای مردم کل جهان مطرح هستند و قیامشان جهانی است.
قرآن ایشان را به عنوان منجی و ذخیره الهی همه انسانهای مستضعف در سرتاسر جهان معرفی می‏کند.
خداوند تنها بر مؤمنین ، مسلمین و یا شیعیان منت نگذاشته است‏بلکه می‏فرماید:
«و نرید ان نمن علی‏الذین استضعفوا...» همچنین در آیات و روایات، همه پیامبران الهی به عنوان بشارت‏دهنده ظهور حضرت معرفی شده‏اند چنانکه در منابع فرهنگی همه ملتهای منتشر در جهان نشانه‏های موعود آخرالزمان و اعتقاد به منجی و مصلح جهانی دیده می‏شود.
اما تفاوت مهمی که بین اعتقاد ویژه مکتب تشیع و سایر فرق و مذاهب وجود دارد آن است که، تمام ویژگیهای شخصی آن حضرت به همراه نام پدر، مادر، زمان تولد و ....ذکر شده است . همین نوع معرفی، مانع سوءاستفاده می‏شود. از همین رو، ما هم ناگزیر، می‏بایست در معرفی چهره نورانی امام زمان، علیه‏السلام، از همان سیره نبی‏اکرم ، صلی‏الله و علیه و آله، و ائمه معصومین ،علیهم‏السلام، تبعیت کنیم. ضمن اینکه، باید از بروز هر نوع خرافه و انحراف هم جلوگیری کنیم. متاسفانه اینکه گاهی در جامعه مسایل نادرستی درباره ارتباط با آن حضرت مطرح می‏شود که ممکن است‏با شان و ساحت مقدس امام زمان ناسازگار باشد، پس باید بشدت مراقبت کرد و از طرح این مباحث پرهیز داشت.
نکته دیگری که به نظر می‏رسد قابل توجه باشد، بهره‏گیری از ادعیه است.ادعیه‏ای که درباره امام زمان ، علیه‏السلام، وارد شده بسیار سازنده است. شاید رایج‏ترین آنها همان «دعای ندبه‏» باشد که به صورت سنتی رایج در روزهای جمعه خوانده می‏شود. زیارتهای بسیاری درباره حضرت وارد شده که سازنده است که باید از این متون دست نخورده و ادعیه و زیارت استفاده کرد.
ابزارهای هنری نیز در کار تبلیغ نقش مهم و مؤثری دارند، به تصویر کشیدن چهره سرخورده بشر امروز که علی‏رغم همه پیشرفتهای ظاهری در امر اقتصاد و تکنولوژی، دچار بحرانهای روحی و روانی شده بروشنی این پیام را منتقل می‏سازد که عصر توسعه تکنولوژی و عصر علم و فن‏آوری، همراه با بحرانهای روحی و روانی بوده که اعتقاد به مهدویت و موعود آخرالزمان به عنوان نسخه شفابخش می‏تواند به همه سؤالهای پنهان و آشکار انسان امروز جواب دهد و همه دردهای بی‏درمان او را درمان کند. این سرگشتگی را به بهترین شکل به وسیله ابزار هنری می‏توان نشان داد و تشنگی و نیاز او را به معنویت و مهدویت می‏توان به تصویر کشید. یعنی، تصویرسازی از آینده‏ای امیدبخش و درخشان در برابر پلیدیها و سیاهیهایی که امروزه این کره خاکی را در خود فرو برده است.
موعود: در این باره چه وظایفی را متوجه سازمانهای فرهنگی کشور می‏دانید؟ و عملکرد آنان را چگونه ارزیابی می‏کنید؟ محمدی عراقی: قدیمی‏ترین مرکز فرهنگی و تربیتی حوزه‏های‏علمیه‏اند، اکثر قریب به اتفاق کتابهایی هم که درباره مهدی موعود، علیه‏السلام، نوشته شده توسط نخبگان و برجستگان همین نوع مراکز و حوزه‏های علمیه شیعه عرضه شده است. بی‏گمان نیاز به انجام کارهای بیشتر و آثار متعدد وجود دارد.
پس از حوزه‏های علمیه، دستگاههای تعلیم و تربیتی رسمی کشورند که نسل نو را می‏پرورند. مدارس می‏توانند نقش مهمی دراین‏باره داشته باشند بویژه، مربیان و معلمان مهمترین رسالت را در معرفی درست امام عصر، علیه‏السلام، به نوجوانان برعهده دارند و بموازات آنها کتابهای درسی‏اند. این کتب مؤثرترین وسیله برای پرداختن به این موضوع و انتقال اعتقادی عمیق به همراه امید در روح و جان جوانان و نوجوانان‏اند.
پس از اینها نوبت‏به سازمانهای فرهنگی و هنری می‏رسد. مانند رسانه‏ها و در راس آنها صدا و سیماست که با گستردگی و نفوذی که دارد می‏تواند بیشترین نقش را در تبلیغ موضوع مهدویت و ترویج اعتقاد درست‏به امام عصر ایفا کند.
مطبوعات در مرحله بعدی می‏توانند رسالت‏خود را به بهترین وجه انجام دهند. بی‏گمان اهل منبر، شاعران، نقاشان و سایر هنرمندان و سخنوران می‏توانند در حفظ ارتباط و تعمیق و تلطیف این اعتقاد نقش مهمی داشته باشند.
البته، چنانکه اشاره شد، به برکت پیروزی انقلاب اسلامی و بخصوص در دوران دفاع مقدس یکی از مهمترین ارزشهای معنوی و اخلاقی و اعتقادی که در جامعه زنده و بارور شد; اعتقاد به مهدویت و امام زمان، علیه‏السلام، و همچنین ارتباط معنوی با ایشان بود. بخصوص در مناجاتها و وصیت‏نامه‏های رزمندگان، و در حالات عرفانی ویژه‏ای که در جبهه‏ها بروز داشت و حتی خاطرات شیرینشان نشانه‏های ارتباط معنوی با حضرت دیده می‏شد که می‏بایست آنها را حفظ کرد و به عنوان امانت‏به نسلهای آینده سپرد.
والسلام
________________________________________
1. سوره قصص (28)، آیه 5.
2. سوره نور (46)، آیه 55.
3. سوره انبیاء (21)، آیه 105.
4. سوره توبه (9)، آیه‏36.
5. سوره هود (11)، آیه‏86 ، «بقیة‏الله خیرلکم ان کنتم مؤمنین‏».
6.مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 51، ص‏73، ج 18.
7. مجلسی، محمدباقر، همان، ج 52، ص 128، ح 21.
بحارالانوار,علامه مجلسی,jeld=51,safhe=73
بحارالانوار,علامه مجلسی,jeld=52,safhe=128
منبع: تبیان

نشانه های امام مهدی(عج) در کلام علوی

دکتر سید مرتضی موسویگرمارودی مهدویّت و نجات بشریت توسط یک منجی آسمانی در تمامی ادیان الهی وجود داشته و دارد. در حوزة اسلام نیز این عقیده در بین همه فرق اسلامی کما بیش مطرح است. همچنین این مسأله در گسترة معارف شیعه امامیّه از چنان جایگاه والایی برخوردار است که همة اصول و فروع دین به نحوی به آن وابستگی دارد. تنها افزون از ششصد حدیث نسبت به غیبت و قیام حضرت خاتم الاوصیاء(ع) از ائمه معصومین(ع) صادر گردیده است. این احادیث جدا از حجم انبوه روایاتی است که دربارة شخص و شخصیّت حضرت بقیةالله (عج)، اعم از اسم و رسم و تولّد و سیرة عملی واجتماعی و مقام ومنزلت ظاهری و معنوی و نقش آن بزرگوار در دنیا وآخرت به ما رسیده است. 1 دربارة یکایک موضوعات فوق از سوی بزرگان شیعه آثار بسیاری در طول تاریخ تشیّع تألیف گردیده و به عنوان مثال در بحث غیبت و شبهات پیرامون آن از دوره شیخ صدوق(ره) و محمد بن ابراهیم نعمانی ـ دو تن از دانشمندان نامور شیعه در قرن چهارم که بهترتیب کتابهای «کمال الدّین و تمام النعمة» و «الغیبة» را نوشتند ـ تا عصر شیخ طوسی که او نیز در قرن پنجم کتاب دیگری با عنوان «الغیبة» به رشته تحریر درآورد و تا روزگار حاضر، عناوین بسیاری در این موضوع نوشته شده است.

اصولاً سه بحث مهدویّت، غیبت و قیام یا خروج امام مهدی(عج) با روایات رسول خدا(ص) در این موضوع آغاز شد و با گذشت زمان توسط ائمه معصومین (ع) تکمیل گردید و با تغییر اوضاع اجتماعی وسرخوردگیهای امت از ظلم خلفای جور، قوّت و شدّت یافت.

امت که ظهور مصلحی بزرگ برای نجات اسلام و مسلمین را انتظار میبرد، این روایات را نصب العین خود قرارداد.

با سقوط بنیامیّه و روی کار آمدن بنیعباس که با شعار فریبندة «الرّضا من آل محمّد» اعتماد مردم را برای مدّتی کوتاه به خود جلب کردند، امید تودههای محروم به ظهور دولت حقّه بیشتر شد. در این برهه با خلفا با بهرهگیری از حربه تزویر و به منظور سوء استفاده از احساسات و اعتقادات مردم در زمینة ظهور منجی اسلام، القاب حضرت ولیّ عصر و به ویژه لفظ «مهدی» را بر خویش و خلیفهزادگان خود مینهادند و به دروغ ادّعای مهدویت میکردند، مانند منصور، هادی، مهدی، و ... و البّته به زودی و با جنایاتی که این ستمپیشگان در حق خاندان پیامبر(ص) اعمال کردند، اعتماد مردم از ایشان سلب شد. شاعری در دورة بنیعباس میگوید:

یا لیت جور بنی مروان عادلنا یا لیت جور بنی العباس فی النّار ایکاش ستم بنیامیّه باز گردد و ظلم بنی عباس بهدوزخ واصل شود!

در این دوره با پرسش مکرّر شیعیانی روبرو میشویم که از امام معصومِ عصر خود میپرسیدند: آیا شما آن «قائمآل محمّد» هستید که پیامبر وعده فرموده است؟ اگر هنر را بازتاب فرهنگ و اعتقادات هر عصری بدانیم، ملاحظه میکنیم که این انتظار در آینة هنر انعکاس بیشتری دارد و کمتر شاعری شیعی در این مقطع تاریخی است که ظهور و قیام امام مهدی (عج) را در آثار واشعار خود نداشته باشد. از جمله میتوان به شاعرانی نظیر کمیت، سید حمیری و دعبل خُزاعی اشاره کرد که فرد اخیر در دورة امام رضا (ع) میزیسته و قصیدة تائیّة مشهور و جاودان خود را برای اوّلین بار بر آن حضرت عرضه کرده است. وی در این قصیده میگوید:

•        خروج امام لا محالة خارج یمیّز فینا کلّ حقٍ و باطلٍ و یجزی علی النّعماء و النقمات

•        یقوم علی اسم الله و البرکات و یجزی علی النّعماء و النقمات و یجزی علی النّعماء و النقمات

ظهور و قیام پیشوایی که بیتردید و قطعاً در پرتو اسم اعظم الهی و برکات آن قیام خواهد کرد و بر اساس عدل و قسط، بین حق و باطل جدایی میافکند و پاداش در خور نعمت ونقمت، برای اهل آن خواهد داشت.

هنگامی که دعبل به این ابیات رسید و آنرا خواند، حضرت رضا (ع) به شدّت گریست و فرمود:

ای خزاعی .. این دو بیت را روح القدس بر زبان تو جاری کرده است. آیا میدانی که آن امام کیست و چه زمانی قیام خواهد کرد؟ دعبل عرضه داشت: نه سرورم، جز اینکه از اهل آن شنیدهام که امامی از شما ـ خاندان وحی و رسالت ـ به پا خواهد خاست و زمین را از تباهی و فساد پاک نموده، آنرا همانگونه که از ظلم سرشار شده از عدل سرشار خواهد ساخت.

امام رضا(ع) فرمود:

ای دعبل! امام پس از من پسرم محمّد است و پس از او پسرش علی و پس از او پسرش حسن و پس از او پسرش حجّت قائمی است که در غیبتش انتظار برده میشود و پس از ظهورش، فرمانش را اطاعت میکنند. اگر از عمر جهان جز یک روز باقی نمانَد، خداوند آن روز را آنقدر طولانی خواهد ساخت که او ظهور کند و زمین را از عدل و داد پر کند، همانطور که از ظلم و ستم انباشته شده است و ... 2 در بین روایاتی که از ائمه معصومین(ع) دربارة حضرت مهدی (عج) آمده روایات حضرت امیرمؤمنان علی بن ابیطالب(ع) ویژگی خاصی دارند. این ویژگی را در دو جهت میتوان بررسی کرد:

اوّل: شخصیت امیرمؤمنان علی بن ابیطالب(س) دوّم: فاصلة زمانی آن حضرت تا امام مهدی و اِخبار غیبی امیرمؤمنان(ع) در مورد اوّل باید توّجه داشت امام علی بن ابیطالب (ع) سیّد الاوصیاء است. او در دامان پیامبر(ص) رشد یافته و اوّلین کسی است که اسلام آورده و از سرچشمة وحی سیراب گشته است.

از این رو با توجه به کمالات و فضایلی که ویژه امام علی امیرمؤمنان(ع) میباشد و همه روشنگر رفعت وبلند مرتبگی وجود مقدّس علوی است، ارزش و اهمیّت اِخبار آن گرامی نسبت به خصائص و امتیازات فرزند ارجمندش حضرت ابا صالح المهدی(عج) آشکار میشود.

امّا در بعد دوّم و از منظر فاصلة زمانی دوران امیر مؤمنان علی(ع) و روزگار حضرت بقیةالله (عج) باید گفت:

همانطور که بیانات رسول خدا(ص) نسبت به حوادث آینده، اِخباری غیبی است که از وحی الهی سرچشمه گرفته است، حضرتعلی(ع) نیز با بهرهگیری از علم پیامبر(ص) اَخباری غیبی فرموده که بسیاری از آنها در ظرف زمان خود قرار گرفته، واقع گردیده است، از جمله واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) و شهادت میثم تمّار بدست ابن زیاد و نحوة آن، و استیلاء بنی عبّاس، و بنای شهر بغداد وخصوصیّات آن، و انقراض عبّاسیان به دست مغول و ...

بنابراین اِخبار آن حضرت راجع به حضرت مهدی (عج) نیز که دویست و چند سال قبل از تولّد آن حضرت بیان شده از شمار مغیبات بوده و حائز اهمیت فراوانی است.

باید توجّه داشت که اهتمام امام علی بن ابیطالب(ع) به بیان خصائص شخصی و شخصیّتی حضرت بقیةالله (عج) و شیفتگی آن گرامی نسبت به امام مهدی (ع) صرفاً یک شیفتگی احساسی و مبتنی بر رابطه پدری و فرزندی نیست، بلکه این تعلّق و توجّه اوّلاً از کمالات بیکرانة آن طاووس اهل بهشت سرچشمه میگیرد که رسول خدا(ص) در آخرین لحظات عمر شریفش با عباراتی نظیر: «پدر و مادرم به فدای آن کسی که انوار قدس از لباسهایش متشعشع است» او را میستاید ... کمالاتی که از آباء طاهرین آن حضرت بلکه از همه انبیاء یکجا در او فراهم آمده و تجلّی و ظهور یافته است، چنان که در توصیف آن سرور آمده است که دارای صولت حیدری و حلم حسنی و شجاعت حسینی و ... است و آنچه خوبان همه دارند، او به تنهایی دارد.

راز دیگر محبّت و عنایت علوی به وجود اقدس امام ابا صالح المهدی(ع) نشأت گرفته از آن است که تنها اوست که مجاهدات همة انبیاء و اولیاء بویژه جهاد عظیم حضرت خاتم الانبیاء وامیرمؤمنان و ائمه اطهار(ع) را در برپایی دین خدا و گستردن عدل و قسط در عرصه زمین به نتیجه و ثمر میرساند و به عبارت دیگر، تنها به دست اوست که دین در تمام ابعاد واقعیاش، مجال ظهور و بروز و اجرا مییابد.

نمونهای از آنچه آن بزرگوار درباره غیبت و قیام و شخصیت حضرت ولیعصر(عج) فرموده به شرح زیر است:

راز ولادت پنهانی و غیبت:

قال امیرالمؤمنین علی(ع): ان القائم منا اذا قام لم یکن لاحد فی عنقه بیعة فلذلک تخفی ولادته و یَغیبُ شَخْصُه.

امام علی بن ابیطالب(ع) فرمود:

هنگامی که قائم ما بپا میخیزد، بیعتی از هیچکس بر عهده ندارد و از همین روست که ولادتش پنهان میباشد وغیبت اختیار میکند!

] مأخذ: ترجمه اعیان الشیعه، بخش حضرت مهدی (ع)، صفحه 141 [ وضعیّت شیعیان در روزگار غیبت و ارزش پایداری بر ایمان:

قال علی(ع):

للقائم منا غیبة امدها طویل کأنّی بالشّیعة یجولون جولان النعم فی غیبته یطلبون المرعی فلا یجدونه الا فمن ثبت منهم علی دینه و لم یقس قلبه لطول امد غیبته امامه فهو معی فی درجتی یومالقیمة.

امام علی(ع) فرمود:

برای قائم ما خاندان غیبتی است طولانی؛ گویا شیعیان را میبینم که در غیبت او چون چرندگانی در جستجوی چراگاه سرگردانند؛ آگاه باشید هر کس از آنان که بر دین خود پایدار بماند و درازی مدّت غیبت پیشوایش، قلب او را به قساوت واندارد، او در رستاخیز همراه من و در درجه من خواهد بود.

]مأخذ: کمال الدین و تمام النعمة، نسخه مترجم، جلد 2، صفحه 421 [ داوریهای نادرست نسبت به امام:

قال الامام علی(ع): صاحب هذا الامر من ولدی هو الذی یقال ماتَ او هلک فی ایّ وادٍسلک.

امیرالمؤمنین امام علی بن ابیطالب(ع) فرمود: صاحب الامر (صاحب این امر) از فرزندان من است. اوست همان کسی که در خصوصش گویند: در گذشته یا نابود گشته! یا آنکه (اگر زنده باشد) معلوم نیست به کدام سرزمین رفته است!

] مأخذ: غیبت نعمانی [ تصدّی امر ولایت و تقدیر به اذن خداوند:

قال امیرالمؤمنین علی(ع): ان لیلة القدر فی کل سنة و انَّهُ ینزل فی تلک اللّیلة امرُ السّنة ولذلک الامر وُلاةٌ من بعد رسولالله صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم؛ (هُم) انا و احد عشر من صلبی ائمة محدثون.

امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود:

همانا در هر سال شب قدر وجود دارد و در آن شب مقدّرات سال آینده نزول مییابد، و موضع نزول نیز والیانی هستند که پس از رسول خدا(ص) عهدهدار امر ولایتند، و نخستین ایشان منم و سپس یازده فرزندم، پیشوایانی که فرشتگان با ایشان سخن گویند.

] مأخذ: ترجمه اعیان الشیعه، بخش حضرت مهدی (ع)، صفحه 142 [

آرزومندی برای ظهور:

قال امیرالمؤمنین علی(ع): فَیَا ابنَ خیرةِ الاِماء! مَتی تنتظرُ؟ ابشر بنصر قریب من ربرحیم.

امیرمؤمنان علی(ع) پس از پایان پیکار نهروان در ضمن سخنانی که ایراد کرد، فرمود:

ای فرزند بهترین بانوان !3 تا کی برای دریافت فرمان ظهور از جانب خداوند، انتظار خواهی برد؟ بیا! و به پیروزی بزرگ و نزدیک از سوی پروردگار مهربان بشارت ده.

] مأخذ: ینابیع المودة، قندوزی حنفی، صفحه 512 [ ویژگی امام و یارانش:

قال الامام علی بن ابیطالب(ع): سیأتی الله بقوم یحبهم الله و یحبونه و یملک من هو بینهم غریب، فهو المهدی.

امام امیرمؤمنان علی(ع):

بزودی خداوند مردمی را میآورد که آنان را دوست میدارد و آنان نیز خدا را دوست دارند و بزرگمردی که میان آنان غریب و ناشناخته است، فرمانروا و زمامدار امور میگردد و آن وجود گرانمایه حضرت مهدی(ع) است.

] مأخذ: معجم احادیث المهدی(ع)، جلد 5، صفحه 91 [ جایگاه عترت پیامبر و منزلت مهدی (ع):

قال علی(ع): فنحن انوار السموات و الارض و سفن النجاة و فینا مکنون العلم و الینا مصیر الامور و بمهدیّنا تقطع الحجج، فهو خاتم الائمّة ومنقذالامّة و منتهی النور و غامض السّرّ.

امام امیرمؤمنان علی بن ابیطالب(ع) فرمود:

ما نور آسمانها و زمین و کشتیهای نجاتیم، دانش در ما نهان است و ما گنجینة آنیم، بازگشت امور بسوی ماست و به مهدی ما حجّتهای الهی تمام میگردد. او آخرین امام معصوم، رهاییبخش امّت، غایت نور امامت و راز پیچیده آفرینش است.

] مأخذ: معجم احادیث المهدی(ع)، جلد 3، صفحه 54 [ قطعیّت ظهور:

قال الامام علی بن ابیطالب(ع): یظهر صاحب الرایة المحمدیّة و الدولة الاحمدیّة، القائم بالسیف و الحال الصادق فی المقال، یمهد الارض ویحیی السنة و الفرض.

امیرالمؤمنین امام علی(ع) فرمود:

پرچمدار رایت محمّدی و دولت احمدی(ص)، همان بر پا خیزنده به شمشیر عدل و آن نیکوکردار راست گفتار سرانجام ظاهر خواهد شد؛ تا زمین را برای استقرار عدالت مهیّا و سنّتها و واجبات الهی را زنده سازد.

] مأخذ: امام مهدی(ع) از ولادت تا ظهور، صفحه 122 [ اقبال همگانی به امام:

قال امیرالمؤمنین علی(ع): اذا نادی مناد من السماء: ان الحق فی آل محمد فعند ذلک یظهر المهدی علی افواه الناس یشربون ذکره فلا یکون لهم ذکر غیره.

امام امیرمؤمنان علی(ع) فرمود:

آنگاه که آن فریادگر از آسمان ندا دهد که حقّ در پیروی از آل محمّد است، ناگاه نام مقدّس مهدی بر زبانها میافتد، مردم هماره از او یاد میکنند وجز نام او سخن دیگری بر زبانها نباشد.

] مأخذ: معجم احادیث المهدی(ع)، جلد 3، صفحه 35 [ فرمان آسمانی به اطاعت امام:

قال الامام علی(ع): ... یقول جبرئیل فی صیحته: یا عبادالله! اسمعوا ما اقول: ان هذا مهدی آل محمّد، خارج من ارض مکّة فاجیبوه!

امام امیرمؤمنان(ع) فرمود: (هنگام ظهور) جبریل در ندای آسمانی خویش میگوید: ای بندگان خدا! آنچه را میگویم بشنوید؛ این مهدی آل محمّد است که از مکّه ظهور کرده است، پس او را پاسخ گویید و اطاعتش نمایید.

] مأخذ: الزام الناصب، جلد 2، صفحه 200 [ مهدی(ع)، میراثدار انبیاء:

قال الامام امیرالمؤمنین(ع): المهدی من ذرّیتی یظهر بین الرکن و المقام. علیه قمیص ابراهیم و حُلّة اسماعیل و فی رجله نعل شیث و الدلیل علیه قول النبی(ص): عیسی بن مریم ینزل من السماء و یکون مع المهدی من ذرّیتی.

امام امیرمؤمنان(ع) فرمود:

مهدی(عج) از فرزندان من است. در مسجدالحرام از بین رکن یمانی و مقام ابراهیم آشکار میشود. پیراهن ابراهیم را در بر دارد و جامه اسماعیل را بر اندام و پای افزار شیث را به پای. نشانه وجود گرانقدر او سخن پیامبر(ص) است که فرمود: عیسی بن مریم از آسمان فرود میآید و همواره همراه فرزندم مهدی خواهد بود.

] مأخذ: اثبات الهداة، جلد 7، صفحه 45 [ امام مهدی(عج) ، فرزند حسن و از نسل حسین:

قال الامام امیرالمؤمنین(ع): الا و ان المهدی یطلب القصاص ممن لا یعرف حقنا و هو الشاهد بالحق و خلیفةالله علی خلقه، اسمه کاسم جده رسولالله(ص) ابنالحسن بن علی(ع) من ولد فاطمه من ذریة الحسین ولدی!

امام امیرمؤمنان علی(ع) فرمود:

آگاه باشید همانا مهدی از آنانکه حق ما ـ خاندان پیامبر ـ را نشناسند، انتقام خواهد گرفت. او گواه حق و خلیفه خداوند بر مردم است. او همنام جدّش رسول خداست و فرزند امام حسن بن علی العسکری، و از فرزندان فاطمه زهرا و از نسل فرزندم حسین(ع) میباشد.

] مأخذ: الزام الناصب، جلد 2، صفحه 200 [

مهدی(ع)، نهمین نواده حسین(ع):

امام ابو الحسن الرّضا از امیرالمؤمنین علی(ع) چنین میگوید که به فرزندش حسین(ع) فرمود:

نهمین ذرّیّة تو به حق قیام میکند و دین را پایداری و عدالت را گسترش میدهد.

امام حسین(ع) عرضه داشت: ای امیرمؤمنان! آیا آنچه فرمودی تحقّق خواهد یافت؟ حضرت فرمود: آری، به خداوندی که محمّد(ص) را به رسالت برانگیخت و او را بر همه آفریدگان برتری داد، این امر واقع خواهد شد، امّا پس از غیبت بزرگ او وضعیّتی پیش خواهد آمد که جز دوستان با اخلاص و مؤمنان پاک سرشت که نور ایمان و محبّت ما در صفحه ضمیرشان نقش بسته، کسی در باور دینی خود پایدار نمیماند.

] مأخذ: ترجمه جلد 13 بحارالانوار، صفحه 334 [

هنگامه ظهور و فراخوان یاران:

از سخنان امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب در نهجالبلاغه شریف اوست کهفرمود:

آنگاه که وضع زندگی مردم به آنجا برسد که از هر جانب ستم و آشوب روی دهد، آن سیّد بزرگوار و سرور عالی مقدار ظاهر میگردد و بر اریکه حکمرانی قرار میگیرد. یاران وی از هر سو چون پارههای ابر بهم پیوسته پیرامونش فراهم میآیند. او و پیروانش بر دین حق پایدار میمانند.

] مأخذ: نهجالبلاغه فیض الاسلام، صفحه 1192 [

________________________________________

1- معجم احادیث الامام المهدی و نیز جلدهای مربوط به زندگی امام مهدی (عج) از کتاب شریف بحار الانوار .

2- اکمال الدین ج 2 ص 372 و فرائد السمطین ج 3 ص 337.

3- خیره الاماء به معنای بهترین کنیزان میباشد که در اینجا برای تعظیم و تجلیل ، بهترین بانوان ترجمه شده است .

منبع: تبیان